1. Kağız Qəhvə Filtresi – Melitta Bentz
1873-cü ildə Almaniyanın Drezden şəhərində anadan olan Melitta qəhvə mütəxəssisi və ya mühəndis deyildi. Qəhvəni sevən, lakin istifadə etdiyi metodlardan bezən bir ev xanımı idi. 19-cu əsrdə istifadə olunan süzgəclər qəhvədə torpaq qoyurdu. Bu, qəhvəni acı və dadsız bir içkiyə çevirdi. Bigün çay qəhvəyinin altındakı deliklər açıldıqdan sonrasında oğlunun məktəb dəftərindəki bir kağızı deliklərin üstünə qoydu. Dəqiqələr sonrasında qəhvə kağızdan süzülüb stəkana dolduruldu. Dequstasiya testində dadına uyğun çox yaxşı dəmlənmiş bir qəhvə ilə qarşılaşdı. Bu metodun ticarət potensialını görən Melitta dərhal patent almaq üçün müraciət etdi. Hemen sonra kağız filtrləri sata biləcəyi bir mağaza açdı və işləyən analara qoşuldu. Mağazasını açdıqdan iyirmi il sonrasında düz yüz min kağız filtri satmışdı. Bu gün, Melitta’nın qəhvə filtri istehsal edən şirkətində üç min adam çalışır.
Şokolad çipli peçenye 2 – Ruth Wakefield
Ruth Wakefield, dünya tarixinin ən ikonik desertlərindən kabul edilen şokolad çipli peçenye icad etməsi ilə tanınır. 1930-cu ildə Wakefield arvadı ilə bir barıncak çalıştırmaya başladığında, 20-ci əsrin ən çox danışılan ixtiraçısı olacağını bilmirdi. Dadlı yeməkləri olan təqaüd restoranı qısa müddətdən sonrasında tüm bölgədə məşhur oldu. Bigün qonaqları üçün ən sevdiyi reseptlərdən birini, fındıqlı çərəzləri hazırlamağa qərar verdi. Çərəzlər hazırlayarkən xəmirə qoz-fındıq yerinə şokolad fişləri əlavə etməyi düşündü. O illərdə şokolad damlaları hələ geniş istifadə olunan bir material deyildi. Çərəzləri sobadan götürəndə şokaladların ərimədiyini görmüş oldu. Səhvən icad etdiyi çərəzlər qısa müddətdə ABŞ-da ən çox yeyilən qəlyanaltılardan biri oldu. Bu gün təkcə ABŞ-da şokolad çərəzlərinin 18 milyard dollardan çox bazar sahəsi var.
3. Birdəfəlik uşaq bezi – Marion Donovan
Şübhəsiz ki, 20-ci əsrin ortalarına qədər valideyn olmağın ən çətin hissəsi uşaq bezlərini dəyişdirmək idi. Yararsız uşaq bezlərinin sızması körpələrdə davamlı uşaq bezi döküntüsünə səbəb oldu. Eyni zamanda, valideynlər təmiz uşaq bezi əldə etmək üçün davamlı uşaq bezi yumaq məcburiyyətində qaldılar. Marion Donovandakı tüm analar kimi, o da vaxtının çox hissəsini körpəsinin bezlərini, paltarlarını və çarşaflarını dəyişdirməyə sərf etdi. Təmizlik qaydalarından bezən Marion, duş pərdəsindən qızı üçün yeni bir uşaq bezi tikdirdi. Uşaq bezi istifadə etməyə davam edərkən vaxta qənaət edirdi və körpəsində uşaq bezi döküntüsü yox idi. Vaxt keçdikcə parçanın dizaynını dəyişdirdi və əlavə əlaqələr əlavə etdi. Marion, işləyən analara böyük rahatlıq verən bu məhsula “qayıqçı” adını verdi. 1949-cu ildə birdəfəlik uşaq bezləri istifadəyə verildikdə, körpə baxım sənayesində bir inqilab baş verdi. 1951-ci ildə ixtira üçün patent alan kimi hüquqlarını Keko Korporasiyasına verdi. 1986-cı ildə Türkiyəyə birdəfəlik uşaq bezi çatdı.
4. Daksil – Bette Nesmith Graham
Bette Nesmith Graham, uşaqlığını bir sənətçi olmaq arzusunda keçirdi. Gənc bir qadınla evlənəndə Bettinin xəyalı ondan çox uzaq idi. Əri ilə boşandıqdan sonrasında özünü uşağını təmin etməli olan bir ana tapdı. Bette daktilo öyrəndi və bir bankda katib olaraq işə başladı. İşləmək əzmi sayəsində qısa müddətdə icra katibi vəzifəsinə yüksəldi. Təqdim olunduqdan sonrasında ofis ləvazimatları da dəyişdi və elektron daktilolardan istifadə etməyə başladı. Karbon film zolaqları elektron daktilolarda istifadə olunduğundan, səhvləri kağız üzərində silmək mümkün olmadı. Bette səhvlərini silə bilməyəcəyi təqdirdə onun üzərindən rəng çəkə biləcəyini düşünürdü. Buna görə evdə hazırladığı su əsaslı boya qarışığını ofisə apardı. Bir müddətdən sonrasında tüm ofis işçiləri yazı səhvlərini ört-basdır etmək üçün Bette-nin rəngindən istifadə etməyə başladılar. Mətbəxini bir laboratoriyaya çevirən Bette, “Yanlış şirket” adlı bir şirkət qurdu. Hemen sonra bu ad “Maye Kağız” olaraq dəyişdiriləcək. Bette şirkətinə yalnız on il ərzində dünyanın hər yerindən sifarişlər gəlməyə başladı. Bir ixtiraçı olmasına baxmayaraq katiblik peşəsini tərk etmədi. 1980-ci ildə insult keçirəndən bir müddət sonrasında vəfat etdi.
5. Qarğıdalı dəyirmanı – Sybilla Masters
Amerikalı mühacir və ixtiraçı Sybilla Masters-in adı ilk dəfə 1692-ci ildən Nyu-Cersi müstəmləkəsinin qeydlərində qeyd edilmişdir. Qeydlərə görə, Thomas Masters adlı bir Quaker taciri ilə evləndi və Philadelphia’ya köçdü. Evləndikdən sonrasında, əksər qadınlar kimi, yemək bişirmək, uşaq baxımı və ev işləri kimi gündəlik işlərlə məşğul olmağa başladı. Ancaq Sybilla tüm bunların içinde öz ehtiraslarını yerinə yetirməyə vaxt ayırdı. Hind qadınlarının qarğıdalı iri taxta dirəklərlə əzməsini seyr edərkən Sybilla bir fikrə sahib idi. Sonrasında qarğıdalı üyütmək üçün təkər əvəzinə çəkic istifadə edən yeni bir qarğıdalı dəyirmanı icad etdi. Sybilla ixtirasına “Tuscarora Rice” adını verdi. Bu ixtira qarğıdalıların qida və parça kimi bir çox sahədə istifadəsini təmin etdi. O dövrdə ixtiraçılar üçün ixtiralarına patent almaq çox yeni bir düşünce idi. Bəzi dövlətlər qadınlara patent verməyə meyl göstərmədi. Sybilla, patent almaq üçün Philadelphia’dan Londona yola düşdü. Ancaq Londona gedəndə patent almaq üçün nizamlı bir prosedur olmadığını öyrəndi və nəticədə Kral George’a müraciət etdi. Sybilla patentini almaq üçün gözləyərkən Londonda bir mağaza açdı. Digər qadın ixtiraçılar kimi, Sybilla’nın da ixtirası, həyat yoldaşı Thomas Masters varlı bir insan olmasaydı, yox olardı. Ancaq Amerikaya qayıtdıqda, indi patentli bir ixtiraçı idi.
6. Alev ateş Tabanca – Martha Coston
Dövrünün tüm qadınları kimi Marta Coston da həyatını ərinə və uşaqlarına həsr etdi. Ancaq həyat yoldaşı ərinin ölümündən sonrasında tamamilə dəyişməyə başladı. Özünə və övladlarına çörək qazanmaq üçün çalışmalı idi. Martanın həyat yoldaşı ABD birliğinde çalışan bir elm adamı idi. Ölümündən əvvəl Dəniz Qüvvələri üçün alovlar dizayn etməyə başlamışdı. Marta ərinin layihə qeydlərini tapdıqda alovların yaxşı dizayn olunmadığını və yaxşılaşdırılmasına ehtiyac bulunduğunu hiss etdi. Tüm işləyən analar kimi Martanın da çox vəzifələri var idi. Bu səbəbdən alov üzərində emek harcaması uzun illər çəkdi. Nəhayət, arvadının hazırladığından daha güclü və parlaq bir alov dizayn edə bildi. 1859-cu ildə patentləşdirilmiş bu yeni ixtira, gəmi qəzalarında saysız dənizçilərin həyatını xilas etməyə kömək etdi.
7. Lazer Katarakt Müalicəsi – Patricia Vanna
Patricia Bath, açınma etmiş katarakt əməliyyatını araşdıran və görmə pozğunluğunun qarşısını almağa çalışan bir həkimdir. 1968-ci ildə Howard Universitetinin tibb fakültəsini bitirdikdən sonrasında New York Universitetində oftalmologiya köməkçisi oldu. İxtisasını almadan əvvəl körpəsi dünyaya gəldi. İşləyən analar üçün çətin olsa da, bir müddət karyerasına ara verməli oldu. 1981-ci ildə ən məşhur ixtirası olan Laserphaco Probe üzərində işləməyə başladı. Lazer texnologiyasından istifadə edərək Laserphaco Probe ağrısız və asan katarakt müalicəsi təmin etdi. Aleti 1988-ci ildə patentləşdirdi və tibbi patent alan ilk Afrikalı Amerikalı qadın həkim oldu.
8. Peyk İtkisi Sistemi – Yvonne Brill
II. II Dünya Müharibəsindən sonrasında raket texnologiyasının inkişafı ilə beynəlxalq aləmdə bir kosmik yarış başladı. Xüsusilə ABŞ və Sovet Rusiyası şiddətli rəqabətdə idilər. Bu rəqabət təkcə texnoloji baxımdan deyil, həm də mədəniyyət baxımından üstünlük yarışına çevrildi. Rus və amerikalı alimlər ölkələrini bu yarışda bir addım daha irəli aparmaq üçün qətiyyətlə çalışırdılar. Yarışmada ixtiralar bir-birini təqib etdi, kosmik sənayedə əhəmiyyətli qazanclar əldə edildi. Dövrün həyəcanlı və ümidli alimlərindən kabul edilen Yvonne Brill, Cənubi Kaliforniya Universitetini bitirən bir raket alimi idi. Yvonne Brill karyerası süresince müxtəlif kosmik proqramlarda iştirak etməyi seçdi, baxmayaraq ki, valideynləri onun evdə qalmasını və uşaqlarına baxmasını istədi. 1980-ci illərdə kosmik səyahətini tamamilə dəyişdirəcək yeni bir raket mühərriki olan “hidrazin resistojet” konsepsiyasını açınma etdirdi. Yvonne Brill-in yüksək mühərrik performansı ixtirası peyklərin öz orbitlərində sürüşməsinin qarşısını ala bildi. Bu gün ən yaxşı texnologiya şirkətlərinin hamısı Brill-in hidrazin rezistojet hərəkət sistemini istifadə edirlər. Bu nailiyyət 2011-ci ildə Brill-ə ABD Ulusal Texnologiya və İnnovasiya Medalı qazandırdı.
9. Qabaqcıl Telekommunikasiya Texnologiyaları – Shirley Ann Jackson
Şirley Ann Jackson ömrü boyu qarşılaşdığı tüm maneələri aşaraq bir çox ilkə imza atdı. Jackson fizika elmləri üzrə lisenziya və doktorantura təhsili aldı. 1973-cü ildə Massachusetts Texnologiya İnstitutunu doktorluq dərəcəsi ilə bitirəndə MIT-in ilk afro-amerikalı qadın məzunu oldu. Karyerası ərzində nəzəri fizika, kvant fizikası və optik fizika sahəsində araşdırmalar aparmışdır. Bu işdən telekommunikasiya texnologiyasını açınma etdirmək üçün istifadə etdi. Zəng edən şəxsiyyət və zəng gözləmə, günəş batareyaları, portativ faks, fiber optik kabellər kimi texnologiyaların icadına səbəb olan təməlqoyma elmi araşdırmalar etdi. ABŞ Nüvə Tənzimləmə Komissiyası və Rensselaer Politexnik İnstitutu da daxil olmaqla bir çox müəssisə və təşkilata rəhbərlik etmişdir. 1998-ci ildə Johnson-un adı Ulusal Şöhrət Salonuna əlavə edildi. Bu gün yalnız öz ölkəsində deyil, həm də dünyanın ən uğurlu elm adamlarından biri sayılır.
10. Sapan – Elle Rowley
Sarma olaraq da bilinən sling, işləyən anaların körpələrini qollarından istifadə etmədən qucağında tutması üçün bir məhsuldur. Slingi, daha çox “Körpəmin qucağımda qalmasına icazə verin, amma işim pozulmasın” düşünən işləyən analar tərəfindən istifadə olunur. Bu məhsul həqiqətən çoxdan bəri tanınır. Ancaq Elle Rowley daha təhlükəsiz və rahat etmək üçün sapanı yenidən hazırladı. Həm də işləyən bir ana olan Rowley, bu məhsulu qadınların həyatını asanlaşdırmaq üçün istehsal etdiyini bildirdi. Dörd kiçik uşağı olan Rowley, iki fərqli şirkətlə birlikdə uşaq tekstil məhsulları dizaynını davam etdirir.
Mənbə: 1
