Kripto valyutası nədir?
Kripto pul, əməliyyat təhlükəsizliyi üçün şifrələmədən (kriptoqrafiyadan) istifadə edən və yalnız rəqəmsal olaraq mövcud olan bir virtual elementdir. Əslində, kredit kartları və debet kartları ilə etdiyimiz xərcləri kripto pulla müqayisə edə bilərik. Çünki bu əməliyyatları həyata keçirdiyimiz süre sistemdəki məlumatlarda dəyişikliklər baş verir. Kripto aktivləri eyni prinsipdə işləyir. Kripto aktivlərini xüsusi edən ən vacib şey, mərkəzi elektron pul və mərkəzi bank sistemlərindən fərqli olaraq tamamilə mərkəzləşdirilməmiş olmalarıdır. Başqa sözlə, kripto sikkələr heç bir orqan və ya hökumət tərəfindən idarə olunmur. Beləliklə, sistem daha etibarlı işləyir. Bunlara əlavə olaraq kriptologiyanın nə bulunduğunu da danışmalıyıq.
Kriptologiya nədir?
Kriptologiyanı kodlaşdırma elmi olaraq təyin edə bilərik. Müxtəlif mesajların və mətnlərin müəyyən bir sistemə görə şifrələnməsi, təhlükəsiz bir mühitdə alıcıya ötürülməsi və ötürülən mesajın deşifridir. Kriptologiya ikiyə ayrılır. Bunlar şifrələmə ilə şifrələməni deşifr etmək və ya çözümleme etmək prinsipinə əsaslanan kriptoanalizdir. Bundan əlavə, kriptologiya tarixi 4000 il əvvələ gedib çıxır.
Kripto pulu necə əldə etmək olar?
Bu gün kriptovalyutaya sahib olmağın iki yolu var. Birincisi, kripto aktivlərini satan platformalar vasitəsilə real valyutalar üçün satın almaqdır. Digəri kriptovalyutalar qazana biləcəyiniz mədəndir. Bununla birlikdə, mədən üçün güclü bir kompüter aparatına ehtiyac var. Kompüteriniz mürəkkəb riyazi əməliyyatları həll etdikdə birazcık kriptovalyuta qazanırsınız.
Kriptovalyutalar haqqında yeni bir məlumat alırsınızsa və satın almaq istəyirsinizsə, əvvəlcə azca miqdarda bir şey almaq faydalıdır. Bu rəqəmsal valyutalar haqqında daha çox məlumat əldə etdikdən sonrasında sərmayənizi artırmaq daha yaxşı olar. Ek olarak, satın alacağınız platformanın təhlükəsiz olduğundan əmin olun.
Ən çox istifadə olunan kriptovalyutalar hansılardır?
2009-cu ildə buraxılmış və ən populyar kripto aktividir Bitcoinilk mərkəzləşdirilməmiş kriptovalyutadır. Bundan əlavə, ən yüksək bazar dəyərinə sahib olan virtual elementdir. Bitcoin-in ümumi bazar dəyəri 345 milyard dollardan çoxdur. Unikal dəyəri hazırda təxminən 245.000 TL-dir.
Bitcoin-dən sonrasında kripto aktivləri sənayesində ən çox istifadə edilən virtual pul Ethereum‘Dur. Ethereum-un ümumi bazar kapitallaşması 70 milyard dollardan çoxdur. Unikal dəyəri təxminən 10.000 TL-dir. Daha çox məlumat üçün “Ethereum nədir?” Məqaləmizə baxa bilərsiniz.
XRP, Bitcoin və Ethereum’dan sonrasında ən çox alınan kripto aktivi olaraq seçilir. XRP-nin ümumi bazar dəyəri 30 milyardın üzərindədir. Tək qiymət təxminən 2 TL-dir. Digər ən məşhur kripto valyutaları:
- Tether
- Bitcoin Cash
- Zəncirvari bağlantı
- Litecoin
- Kardano
- Polkadof
- Binance Coin
Kriptovalyutalar təhlükəsizdirmi?
Ödəniş sistemindəki ən böyük sorun eyni pulu iki dəfə xərcləmə ehtimalıdır. Bunun baş verməməsi üçün əməliyyatları izləyən banklar kimi mərkəzləşdirilmiş bir broker. Ancaq bu, kapitala nəzarət edən bir quruluşun müdaxilə etməsi deməkdir. Bu, etibarlılığın azalmasına səbəb olur.
Bitcoin kimi paylanmış bir şəbəkədə əməliyyatların həyata keçirilməsi üçün sistemin hər hissəsi təsdiq verməlidir. Bu cür əməliyyatlar blok zənciri ilə həyata keçirilir və hər kəs tərəfindən görülür. Tüm mübadilə və göndərmə əməliyyatları göndərən tərəfindən və sonrasında sistem tərəfindən təsdiqlənir. Əməliyyat təsdiqləndikdən sonrasında geri qaytarmaq mümkün deyil. Kripto valyutalarındakı ən böyük risk, hackləmə ehtimalıdır. Bu səbəbdən, kripto aktivləri ilə ticarət etməzdən əvvəl yaxşı bir araşdırma aparmaq vacibdir.
Blockchain nədir?
Türk dilində “blok zənciri” mənasını verən blok zənciri, qısaca məlumatların mərkəzsizləşməsini təmin edən texnologiya kimi xülasə edilə bilər. Şifrəli əməliyyat izləməsini təmin edən paylanmış bir verilənlər bazasıdır. Daha çox məlumat üçün “Blockchain nədir, nə edir, təhlükəsizdir?” Yazımızı oxuya bilərsiniz.
Kriptovalyutalar qanunidirmi?
Kriptovalyutaların qanuni olub olmadığı ölkələrdən ölkələrə dəyişir. Bəzi ölkələrdə rəqəmsal valyutalar qadağan edilsə də, digər ölkələrdə alqı-satqısı pulsuzdur. Ölkəmizdə ən çox istifadə olunan kripto valyutası olan Bitcoin-in qanuni olub-olmadığı maraqlanır. Hal-hazırda Türkiyədə bu mövzuda heç bir qadağa yoxdur. Bundan əlavə, ölkəmizdə kripto madenciliğinin qarşısını alan bir qanun yoxdur.
Kripto pul mübadiləsi nədir?
Kripto valyuta mübadiləsi, kripto varlıqlarını almaq və ya satmaq istəyən insanları bir araya gətirən bir maliyyə məkanıdır. Burada istifadəçilər rəqəmsal valyutaların ticarəti və mübadiləsi və Fiat (Fiat valyutası) vahidlərinin kriptovalyutalarına çevrilməsi kimi əməliyyatları həyata keçirə bilərlər. Əvvəlcə bu bazarda əsasən madenciler iştirak edirdi. Bununla birlikdə, kripto sikkələrin populyarlığı ilə istifadəçilər və institusional investorlar madencileri əvəz etdilər. Bu, kripto valyuta mübadiləsinin böyüməsini təmin etdi.
Kripto valyuta mübadiləsi necə işləyir? Qiymətlər necə müəyyənləşdirilir?
Kripto pul mübadiləsində istifadəçilər bank və rəqəmsal pul mübadiləsi hesabları ilə əməliyyatlar edə bilərlər. Bu mübadiləni xüsusi edən odur ki, mərkəzləşdirilməmişdir. Kripto aktiv mübadiləsi əməliyyatları istifadəçilər içinde aparılır. Bu birjalarda, real pulunuzu kripto valyutasına, kripto aktivinizi isə real pula və ya fərqli bir kripto valyutasına çevirə bilərsiniz. Kripto aktiv birjaları bildiyimiz birja sistemi ilə işləyir. Ancaq adi fond bazarından yeganə fərq, sərmayə qoyarkən heç bir broker firmasına ehtiyacınız olmamasıdır.
Fiziki analoqu olmayan kriptovalyutaların qiymətləri tələb və təklifə uyğun olaraq müəyyən edilir. Ticarət etmək istəyən istifadəçilər əməliyyat sifarişlərini istədikləri qiymətə verə bilərlər. Əməliyyatın həyata keçirildiyi qiymət, əməliyyatın həyata keçirildiyi birjadakı kripto valyutasının qiymətini təşkil edir. İstifadəçilərin kripto aktiv vahidlərinə tələbi artdıqca qiymət yüksəlir və azalır.
BONUS: Rəqəmsal pul bazarı ilə maraqlanırsınızsa, kripto pul tətbiqetmələrinin məzmununu burada tapa bilərsiniz.
