Sosyal Halüsinasyonlar
Kitle psikolojisi ile ilgili en temel konular kitlelerin vasat özellikleri toplaması ve telkin ile çok kolay kandırılması olduğunu söyledik. Şimdi tarih laboratuvarında olayları inceleyelim ve bu kolay inanırlığın etkilerine bakalım. Binlerce kişinin gördüğünü iddia ettiği, doğruluğunun bazı kesimler tarafından hiç tartışılmadığı fakat gerçekleşmesi imkansız olan olaylara sosyal halüsinasyonlar denir.
Mekanizma yine aynı şekilde işler. Birisi ortaya bir şey atar ve konu hemen herkese sirayet eder, yayılır. Kitleler daima bilinçaltı sınırı üzerinde dolaşarak bütün telkinlerin etkisinde kalırlar. Akli muhakeme yeteneğinden yoksun bulunan kitleler, fazlaca bir saflık gösterir ve her şeye kolayca inanırlar. Onlar için olanaksız hiçbir şey yoktur. En acayip ve akıl almaz hikayelerin, masalların kolaylıkla uydurulup yayılmasının arkasında kitlelerin kolay inanır olması yatar.
Kitleler arasında kolayca kabul olunan hikayelerin ortaya çıkması aslında tam olarak saflıkla izah edilemez. Kitleler mantıkla değil, hayallerle düşünür. Bu, bir yerde toplanmış bireylerin hayal dünyalarının, gelişen olayların etkisiyle maruz kaldığı hayret verici değişmelerin bir sonucudur. Bir kişi sıradan bir konu hakkında konuşur ama o konu kişiden kişiye aktarılırken bazı değişimlere uğrar. Bunu şöyle de tanımlayabiliriz. Birisi bir hayal kurar ve bu etraftaki insanlara yayıldığında kendisine benzeyen başka hayalleri çağrıştırır. Mantıklı bir şekilde düşünüldüğünde böyle hayallerin bağlantılı olmadığını görebiliriz ama kitle bunu göremez. Beynin üretken ve değiştirici oluşu, değişen hayallerinin olaylar ile birleştirilmesini sağlar. Birey öznel ve nesnel ayrımını yapabiliyorken kitle yapamaz. Öznel olarak algıladıklarını, nesnel olanla yani gerçek olanla ayıramadığından, zihninde uyanan ve çoğu defa gerçek olayla hiçbir ilgisi olmayan hayalleri gerçek diye kabul eder. Sosyal halüsinasyonlar bu şekilde meydana gelir. İşte nesilden nesile aktarılan doğaüstü hikayelerin aslı budur.
Topluluğu oluşturan bireyler için bulaşıcı düşüncelerin eseri olarak bu değiştirmeler aynı içerikte ve aynı yönde olur. İçlerinden biri tarafından algılanmış olan olayın şekil değiştirmesi, diğerlerine bulaşan telkinin çekirdeğini oluşturur. Buna örnek olarak dünya genelinde hemen hemen herkesin bildiği efsane olan Nuh tufanını gösterebiliriz. Bilimsel olarak pek çok açıdan çürütülmesine rağmen çoğu insan hala Nuh tufanının gerçekliğini sorgulamıyor bile. Bütün dünyanın sular altında kalmasına yetecek su gezegenimizde yokken, milyonlarca canlı türünü bir gemiye sığdırmak tamamen akıl dışı iken eski zamanlarda ortaya atılan hayal ürünü olay hala anlatılıyor ve inanılıyor. Dini metinlerde Nuh tufanıyla ilgili çok az bilgi verilir ancak insanın hayal ürünü bunu alıp çok uç noktalara taşımıştır.
