Bilmece olsa ancak bu kadar olur:
Ait olduğu bölgedeki baskın erkeğin idrarının kokusunu alan dişi fareye ne olur?
İlginç yanıt, Kanada’daki Calgary Üniversitesi araştırmacılarından geliyor:
Beyni yeni hücreler üretir.
İdrar, birçok hayvanın eşini seçme ya da tanımasında devreye giren kimyasallardan, yani feromonlardan oldukça zengin. Ancak bu feromonların etki mekanizması hala açık değil. Calgary Üniversitesi araştırmacıları da işe ‘baş’tan başlayarak, feromonların beyin üzerindeki etkisi üzerinde yoğunlaşmış ve çalışmalarından farelerden yararlanmışlardır. Bir hafta boyunca idrar kokusuna maruz bırakılan yetişkin dişi farelerin verdiği sonuçlar şöyle: Baskın erkeklerin idrar kokusuna maruz kalanlarda, iki beyin bölgesinde yeni sinir hücresi artışı, %25. İdrarsız ortamdakiler ve dişi idrarına ya da baskın olmayan erkeklerin idrarına maruz kalanlardaysa böyle bir artış yok. Bu sonuçlar, baskın erkeklerin feromonlarının, dişilerin beyinlerini yeni sinir hücresi yapmak üzere uyardığını gösteriyor.
Dişi fareler, baskın erkekleri yeğliyorlar; ancak yeni sinir hücresi oluşumunu engelleyen bir kimyasalın verildiği dişiler, öyle anlaşılıyor ki seçiciliklerini de kaybediyor, statü tutkularından pekâlâ vazgeçebiliyorlar. Araştırmacıların bu konudaki yorumuysa, yetişkinlerde sinir hücresi oluşumunun, dişilerde eş seçimiyle yakından ilgili olabileceği. Yeni hücrelerin geliştiği beyin bölgeleri, öğrenme ve bellekle ilgili “hipokampus”, ve kokunun işlenmesiyle ilgili “koku soğancığı”. İki bölge de yaşam boyunca yeni hücreler üretiyorlar ve koşma, öğrenme, çiftleşme gibi olaylar da bölgelerden birinde artışı tetikliyor. Söz konusu çalışmanın önemli bir yönüyse, aynı uyaranın iki bölgede birden artışa neden olması. “Nedeni, belki de eş seçiminin önemi” diyor araştırmacılardan Samuel Weiss. Weiss’a göre feromonlar özel amaç proteinlerine bağlanıyor, bunlar da “hipotalamus” adı verilen bir diğer beyin bölgesine sinyal göndererek, yeni sinir hücrelerinin oluşumuyla sonuçlanan hormon salınımına yol açıyorlar.
Koku duygusu ve beyinde işleniş biçimi, feromonlardan bağımsız olarak bile içinde hala epeyce sır barındıran bir süreç. Farelerdekine benzeyen almaçlar bizde de var; ama ‘baskın’ bir erkeğin idrar kokusuna maruz kalan bir kadının beyninde sinir hücrelerinin artıp artmadığını henüz bilmediğimiz gibi, başının aşkla döneceği de kuşkulu.
Kaynak: Nature Neuroscience
