Parçalanan Bir Yıldızdan Gelen İlk Hayalet Parçacık Tespit Edildi

Bu nötrino, evrendeki en enerjik parçacıkların nerede ortaya çıktığına dair ipucu vermekle birlikte kara deliklerin neden olduğu parçalanma olaylarının güçlü ve doğal parçacık hızlandırıcıları oluşturabildiğini gösterdi.

Hollanda’daki Leiden Üniversitesi’nden astrofizikçi Sjoert van Velzen, “Kozmik yüksek enerjili nötrinoların kökeni bilinmiyor çünkü bunların tespit edilmesi çok zor” diye konuştu:

Bu, yüksek enerjili nötrinoları kaynaklarına kadar izleyebildiğimiz ikinci fırsat.

Kara deliklerin yıldızları parçaladığı bu tür olaylarda bir yıldız, kara deliğe, nesnenin çekim kuvvetine yakalanacak kadar çok yaklaşıyor ve parçalanıyor. Parçalanmış yıldızın enkazının bir kısmı muazzam bir parlamayla kara deliğe çekiliyor, kalan kısmı ise uzaya savruluyor.

Bilim insanları 9 Nisan 2019’da Dünya’dan böyle bir olaya işaret eden bir parıltı gözlemlemişti. AT2019dsg adı verilen olay, Güneş’in kütlesinin 30 milyon katı hızla dönen süper kütleli bir kara delikte gerçekleşmişti.

Bundan 6 ay kadar sonra, 1 Ekim 2019’da, Antarktika’daki IceCube nötrino dedektöründe başka bir keşif yapıldı. Bugüne kadar görülen en yüksek enerjili nötrinolardan biri saptandı ve IC191001A diye isimlendirildi.

Almanya’daki Bochum Üniversitesi’nden gökbilimci Anna Franckowiak, “100 teraelektronvolttan fazla, olağanüstü bir enerjiyle Antarktika buzuna çarptı” dedi ve ekledi:

Karşılaştıracak olursak dünyanın en güçlü parçacık hızlandırıcısı olan CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’yla elde edilebilecek maksimum parçacık enerjisinin en az 10 katıydı.

Bunun üzerine bilim insanları söz konusu nötrinonun AT2019dsg yönünden geldiğini tespit etti.

Işık hızına yakın hareket eden, elektriksel yükü sıfır olan temel parçacıklara nötrino ismi veriliyor. Bu parçacıklar çoğu maddenin içinden neredeyse hiç etkileşime girmeden geçebiliyor. Hatta uzmanlar insanların içinden her saniye milyarlarca nötrinonun geçtiğini söylüyor. Bu nedenle nötrinolar, “hayalet parçacıklar” diye anılıyor.

Ancak bu durum, nötrinoların hiçbir maddeyle etkileşime girmediği anlamına da gelmiyor. Zira bu parçacıklar buzla etkileşime girerek ışık parlamaları oluşturabiliyor. Antarktika’daki IceCube dedektörü, söz konusu parçacıkları bu sayede tespit edebiliyor. Antarktika buzundaki karanlık derinliklere yerleştirilen dedektörlerle bu parlamalar görülebilir hale getiriliyor.

Işığın nasıl yayıldığı ve ne kadar parlak olduğu gibi özellikler, nötrinonun enerji seviyesinin ve nereden geldiğinin anlaşılmasını sağlıyor.

Daha önce bilim insanları, galaksi dışından gelen yüksek enerjili bir nötrinonun kökenini 4 milyar ışıkyılı uzaklıktaki bir galaksiye kadar izlemeyi başarmıştı. Bu da yeni nötrinoyu kaynağına kadar izlenen ikinci parçacık kılıyor.

IC191001A’yı analiz eden araştırmacılar, nötrinonun kara deliğin neden olduğu parçalanma olayıyla ilişkili olmama ihtimalini yalnızca yüzde 0,2 olarak belirledi.

Gökbilimci Robert Stein, “Bu bir gelgit bozunum olayıyla bağlantılı ilk nötrino. Bize değerli kanıtlar getiriyor” ifadelerini kullandı.

Radyo optik ve ultraviyole teleskoplardan gelen verilerin analizi, gelgit olayının devasa bir parçacık hızlandırıcı görevi gördüğüne dair kanıtlar sağlıyor.

Impartial Türkçe, Science Alert, Alman Elektron-Senkrotron Araştırma Merkezi

Derleyen: Çağla Üren

Kaynak: https://www.indyturk.com/

Parçalanan Bir Yıldızdan Gelen İlk Hayalet Parçacık Tespit Edildi