Ayasofya cami olarak açılacak mı yoksa müze olarak mı kalacak konusu tartışma yaratıyor. Peki ama Ayasofya neden bu kadar önemli? Ayasofya hakkında merak edilenleri Ayasofya tarihi belgeselinde bulabilirsiniz.
Ayasofya inşa edildiği dönemde dünyadaki en büyük yapılardan biriydi. 1500 yıllık tarihinde imparatorlukların yıkılışına ve birçok depreme tanık oldu. Tarihi o kadar eskiye dayanıyor ki, İstanbul 1453 yılında fethedildiğinde Ayasofya yaklaşık 1000 yıldır orada bulunuyordu. Ayrıca hem Hristiyanlık hem İslam dinine sembol olan belki de tarihteki tek yapı olma özelliğini taşıyor.
Peki ama Ayasofya 1500 yıl öncesinin imkanlarıyla nasıl inşa edildi? Ve onu hala bu kadar önemli yapan şey ne?
300’lü yıllarda Roma imparatorluğu zayıflamaya başlamıştı. Bu nedenle İstanbulda Doğu Roma imparatorluğu Ya da daha çok bilinen Bizans İmparatorluğu kuruldu. İstanbul’da kurulan Bizans imparatorluğu aslında Roma İmparatorluğunun devamı gibiydi. Bu yüzden ülkemizin Avrupa’da kalan bölümüne Romalı anlamına gelen Rumeli dendiği de olur. Bizans imparatorluğunun kurucusu 1. Konstantin bu şehre Konstantin’in şehri anlamına gelen Konstantinapolis adını vermişti. Ayrıca ilk defa bir roma imparatoru Hristiyanlık dinini kabul etti ve ülkenin resmi dini haline getirdi.
İki kıtanın birleştiği şehirde kurulan bu imparatorluk gücünü göstermek istiyordu. Bu yüzden 1. Konstantin büyük bir kilise yapılması emrini verdi. Megale Ekklesia yani büyük kilise adında bir kilise inşa edildi. Ancak ülkede çıkan iç karışıklıklar nedeniyle bu kilise iki defa yıkıldı. Bu süreçte Bizans İmparatorluğu iyice güçlenmişti ve imparator Justinianus daha da büyük bir kilise inşa etme emri verdi. 5 yılda tamamlanan binaya Ayasofya yani kutsal bilgelik adı verildi. Ortaya çıkan yapı o dönemki en büyük binaydı. Ayasofya özgürlük heykelinin tamamının sığabileceği kadar büyük bir kapalı alana sahip.
Peki o dönemde böylesine bir yapı nasıl inşa edilmişti?
Ayasofya inşa edildiğinde dünyadaki en büyük kiliseydi. 1520’de İspanya’daki Sevil katedrali inşa edilene kadar 1000 yıl daha en büyük kilise olmaya devam etti. Ayasofyayı inşa etmek o dönemin teknolojisine göre büyük bir meydan okumaydı. Çünkü görkemli bir kubbesi olması isteniyordu. Ancak bu kadar büyük bir kubbeyi taşımak için altına çok sayıda kolon yerleştirmek gerekliydi. Bu kadar kolonun yerleştirilmesi kilisenin alanını daraltacaktı. Bu yüzden mühendislerin devasa kubbeyi az sayıda kolonla taşımak için bir çözüm bulmaları gerekiyordu. Mühendisler çözümü 4 tane büyük taş kemer yapıp kubbeyi onların üzerine yerleştirmekte buldular. Bu zekice çözüm ve hassas hesaplamalar sayesinde Ayasofyanın görkemli kubbesi inşa edilebilmişti. İmparator Ayasofya’nın dünyadaki en görkemli kilise olmasını istiyordu. Bu yüzden ülkenin her yerindeki mimari eserlerin en güzel parçaları Ayasofya’ya getirildi. Duvarları süsleyen taşlar Mısır’dan, yapıyı taşıyan sütunlar ise Yunanistan’daki Artemis tapınağından getirilmişti.
Peki Ayasofya 1500 yıldır depremlere rağmen nasıl ayakta kalmayı başardı?
Bildiğiniz gibi ülkemizde bir çok fay hattı var ve sık sık depremler oluyor. Tarihsel kayıtlar 1500 yıldır istanbulu da etkileyen pek çok deprem olduğunu gösteriyor. Ayasofya yapıldıktan henüz 20 yıl sonra İstanbul’da büyük bir deprem yaşandı. Bu depremde Ayasofya’nın kubbesi neredeyse tamamen yıkıldı. Bunun üzerine Kubbeyi hafifletmek için etrafına 40 tane pencere açıldı ve yeniden inşa edildi. Kubbenin dışa doğru yıkılmasını engellemek için de her köşesine 4 tane destek duvarı inşa edildi. Bu duvarlar kubbeyi destekleyerek depremlere karşı daha dayanıklı olmasını sağlıyordu. Ayrıca binanın daha hafif olması için Rodos’tan getirtilen hafif tuğlalar kullanılmıştı. Ancak yine de kayıtlara göre Ayasofya’nın ana kubbesi depremler nedeniyle 4 defa yeniden yapılmak zorunda kalındı. Ayasofya’nın kubbesinin İstanbul’da yaşanabilecek büyük bir depremden tekrar zarar görmesi hiç şaşırtıcı olmaz…
