5000 Yıllık Taş Toplar Arkeologları Şaşırtmaya Devam Ediyor
Avrupa’nın Geç Taş Devri’nden kalma en esrarengiz insan yapımı nesnelerden biri olan ve her biri bir beyzbol büyüklüğünde olan karmaşık bir biçimde oyulmuş taş topları ilk keşfedilmelerinin üstünden 200 yıldan fazla bir süre sonra bile arkeologları şaşırtmaya devam ediyor.
Çoğu kuzeydoğu İskoçya’da, İngiltere’deki Orkney Adaları’nda, İrlanda’da ve bir tane Norveç’te olmak üzere 500’den fazla esrarengiz nesne bulundu.
Arkeologlar, dünyanın herhangi bir yerinde bulunan en iyi Neolitik sanat örneklerinden biri olarak kabul edilen Neolitik taş toplarının asıl amacını veya anlamını bilmiyorlar. Ancak şimdi, öncelikle insanlarla paylaşmak için muhteşem topların sanal 3D modellerini oluşturdular.Buna ek olarak, modeller, topların üzerindeki oyuklarda bir zamanlar gizli olan desenler de dahil olmak üzere bazı yeni detayları ortaya çıkardı.
İnternetteki modelleri yaratan Ulusal İskoçya Müzeleri küratörü Hugo Anderson-Whymark, yıllar boyunca taş topların birçok işlevi olduğunun öne sürüldüğünü söyledi.Bu iddialardan bazıları, silahların ezilmesi için taş başları, Neolitik tüccarlar için standartlaştırılmış ağırlıklar veya megalitik anıtlarda kullanılan dev taşların taşınması için makaralar olarak kullanılmak için yapıldıklarıdır.
Bir teoriye göre, oyulmuş taş topların birçoğundaki topuzların sicim veya sineği ile sarılmışlardır ki bu da sapanlar veya Güney Amerika bolasları gibi atılmalarına imkan vermiştir.Diğer teoriler, topları dini bağlılığın nesneleri veya sosyal statünün sembolleri olarak tanımlar.
Anderson-Whymark, Live Science’a verdiği röportajda “Ortaya atılan fikirlerin çoğuna şüpheyle yaklaşmanız gerekir; ancak bazıları makul olabilir. İlginç olan, insanların hayallerini cezbetmeleridir; hala çok fazla sır barındırıyorlar.”
Edinburgh’daki İskoçya Ulusal Müzesi, İskoçya ve Orkney Adaları’nda Neolitik (Yeni Taş Devri) alanlardan ve yaklaşık 140 orijinal, diğer yerlerden 60 kadar benzer nesne içeren dünyanın en büyük oyulmuş taş topları koleksiyonuna sahiptir.
Sadece birkaç tanesi Edinburgh’da sergileniyor olsa da, müze koleksiyonundan elde edilen toplam 60 adet 3 boyutlu Neolitik oymalı taş balta modeli artık internette yayınlanmıştır – böylece dünyanın her yerinde antik harikalarla ilgilenen herkes bunları ayrıntılı olarak ve her açıdan inceleyebilir.
İnternetteki koleksiyon, bu nesnelerin en ünlüsünü, 1860 civarında İskoçya’nın kuzeydoğusundaki Towie kasabası yakınlarında bulunan Towie topunu içeriyor. Top, dört lobunun üçünde sarmal desenlerle oyulmuştur ve şimdiye dek keşfedilen Neolitik sanatın en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilir.
Anderson-Whymark’ın söylediğine göre bazı eski arkeologlar bu tarz karmaşık nesnelerin sadece taş aletlerle oyulabileceğine inanmakta zorlandılar ve bu yüzden onları geç Demir Çağı ve Erken Ortaçağ döneminde(1800 ile 1100 yıl önce) İskoçya’da yaşayan Piktlerle yanlış bir şekilde ilişkilendirdiler.Ancak daha sonraki arkeologlar, oyulmuş taş toplarını tarih öncesine ait daha erken Neolitik döneme, yaklaşık 5.000 yıl önce sadece taş aletlerin kullanıldığı zamanlara, tarihlendirebildiler, yaklaşık 5.000 yıl önce sadece taş aletlerin kullanıldığı zamanlara dayandığını ortaya çıkardılar.
Oyulmuş taş toplar üzerinde kullanılan dekoratif motiflerin birçoğu, Towie topuna oyulmuş detaylı daireler ve spiraller de dahil olmak üzere, uzun taş kaplı geçitlerin sonunda yer altındaki gömme odalara sahip olan Neolitik pasaj mezarlarındaki- İrlanda’da Newgrange mezarı gibi- oymalarda da bulunmuştur. Anderson-Whymark’a göre, tasarımların benzerliği Avrupa’daki Neolitik dönem boyunca farklı bölgelerdeki insanların ortak fikirleri paylaştıklarını ve bu durumun topluluklar arasında bazı etkileşimlerin göstergesidir.
Bilgisayar ortamındaki 3D modeller, yüzey dokularının ve nesnelerin renklerinin ayrıntılı fotoğraflarını, boyutları ve şekilleri hakkında kesin verilerle birleştirmeyi içeren fotogrametri ile oluşturuldu.Fotogrametri süreci, bazılarında açıkça görülemeyecek olan oyulmuş ve yontulmuş işaretlerin altta yatan kalıplarını açığa çıkararak bazı toplar hakkında yeni bilgiler ortaya koymuştur.
Anderson-Whymark’a göre oyulmuş taş toplarını anlamanın anahtar noktası, “normal” boyutta yattığını düşünür. Bu boyut daha sert taş aletler tarafından yontulurken ya da yuvarlandıklarında elde tutulması için mükemmeldi.
Oymalı taş toplardan birinin oluşumu uzun bir süreç olmalı – bunların birçoğu, tasarımlarının üzerinde çalışıldıkları sırada değiştiğini, belki de uzun yıllar hatta kuşaklar boyunca geliştiğini gösteriyor.
Anderson-Whymark, Neolitik halklar için amaç ve anlamlarıyla ilgili tartışma ve spekülasyonlara devam ettiği sürece, taş toplarının kalıcı gizemlerini korumalarının muhtemel olduğunu söyledi ve ekledi:“Bu olayların daha detaylı bir analizi ile gelecekte bu hikayedenbiraz daha fazlasını ortaya çıkarmamız mümkün olabilir; ama her zaman biraz esrarengiz olacaklar.”
Kaynak:https://www.livescience.com/62843-enigmatic-stone-balls-scotland.html
