Uzayda Bugün – 16 Temmuz 1969: Apollo 11 Ay’a Fırlatılıyor

Space.com ile geçmişe gidip, her gün farklı bir uzay olayını konu alıyoruz.

16 Temmuz 1969’da NASA astronotları Buzz Aldrin, Neil Armstrong ve Michael Collins, Ay’a inerek yürüdükleri o meşhur görevlerine fırlatıldı.

Apollo 11, NASA’nın Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nde bulunan tarihi 39A fırlatma rampasından fırlatılmıştı. Astronotlar, NASA’nın yeni ve dev Saturn V roketinin tepesinde kalkış yapmışlardı.

Dört gün sonra Neil Armstrong “dev bir adım” attı ve Ay’da yürüyen ilk insan oldu. Onu Buzz Aldrin takip etti. Michael Collins, ekip arkadaşları gezintiye çıkıp yeni uzay kostümlerini dener ve Ay taşları toplarken, Ay yörüngesindeki komuta modülünün içerisinde zaman geçirdi.

15 Temmuz 1975: Apollo-Soyuz, ABD-Sovyetler Ortak Uzay Göreviyle Fırlatılıyor

15 Temmuz 1975’te, Birleşik Devletler ile Sovyetler Birliği arasında yürütülen ilk ortak uzay görevi, yörüngeye fırlatıldı. Göreve Apollo-Soyuz test Projesi ismini verdiler. Görev, törensel bir tarzda uzay yarışının bitişini simgeliyordu.

İlk olarak, Rus kozmonotlar Aleksey Leonov ve Valeri Kubasov Kazakistan’dan kalkış yaptı. Birkaç saat sonra ise NASA astronotları Thomas Stafford, Vance Brand ve Donald Slayton, Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nden bir Apollo kumanda modülünün içerisinde uzaya gönderildi.

Uzay aracı, iki gün sonra buluşma yerine geldi ve yörüngede kenetlendi. İki mürettebat birbirini karşılayarak, uzayda yapılan ilk uluslararası el sıkışmasını gerçekleştirdi.

14 Temmuz 2015: New Horizons Uzay Aracı, Plüton’un Yanından Geçiyor

14 Temmuz 2015’te ilk defa bir uzay aracı Plüton’un yanından geçti! NASA’nın New Horizons (Tür. yeni ufuklar) uzay aracı, Plüton’a yaptığı 5 milyar kilometrelik yolculuğu 9.5 yılda tamamladı.

Nihayet Plüton’a vardığında, cüce gezegenin yüzeyini fotoğrafladı. Bu fotoğraflar, Plüton’da kalp şeklinde dev bir ova, yüksek dağlar ve buzlu volkanlar bulunduğunu ortaya çıkardı.

Bu görevde ayrıca, Plüton ile en büyük uydusu Charon arasında bir gelgit kilidi olduğu bulundu. Yani Plüton’un kalbi, her zaman Charon’a dönük duruyor ve Charon’un da aynı kısmı her zaman Plüton’a bakıyor. Charon, görünüşe göre Plüton’dan biraz atmosfer alıyor. Bu atmosfer, Charon’un kuzey kutbunda büyük ve kırmızı bir leke şeklinde görünüyor.

13 Temmuz 1969: Sovyetler Birliği, Luna 15 Ay Görevini Fırlatıyor

Sovyetler Birliği, Ay görevi kapsamında 13 Temmuz 1969’da Luna 15 uzay aracını fırlattı. Luna 15, Ay’dan bir miktar toprak alıp Dünya’ya getirmek üzere gönderilen robotik bir numune getirme göreviydi.

İlk astronotları Ay yüzeyine götüren Apollo 11’den üç gün önce fırlatılmıştı. Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, Luna 15’ten yaklaşık saat önce varmıştı. O zamanlar bir uzay yarışı yaşanıyordu.

Sovyet uzay aracı, 21 Temmuz’da alçalmaya başladıktan birkaç dakika sonra, beklenmedik şekilde bir dağa çarpmış ve görev kontrol merkezine gelen veri akışı durmuştu.

12 Temmuz 1989: Olympus İletişim Uydusu Uzaya Fırlatılıyor

Avrupa Uzay Ajansı, 12 Temmuz 1989’da Olympus-1 adı verilen deneysel bir iletişim uydusu fırlattı. Uydu, o zamana kadar yapılmış en büyük sivil iletişim uydusuydu ve bazıları uyduya “BüyükUydu” lakabını takmıştı.

Olympus-1, 1991 yılında arızalanmış ve iletişim yeniden sağlanmadan önce bir yıl boyunca yörüngede kaybolmuştu. Ardından 1993 yılında, Perseid meteor yağmuru sırasında bir gök taşı çarpmış ve uydu, temelli emekliye ayrılmıştı.

11 Temmuz 1979: NASA’nın Kullanılmayan Skylab Uzay İstasyonu Dünya’ya Düşüyor

ABD’nin terk edilmiş uzay istasyonu Skylab, 11 Temmuz 1979’da Dünya’ya gösterişli bir dönüş yaptı ve atmosferde yanarak, enkazını Hint Okyanusu ile Batı Avustralya’ya saçtı.

Uzay istasyonunun son mürettebatı, istasyonu 1974 yılında terk etmişti. İstasyon zamanla yörüngeden çıktı ve giderek Dünya’ya yaklaştı. Aslında Skylab, NASA’nın beklediğinden biraz erken düşmüştü. Bu erken dalışın sebebinin kuvvetli Güneş rüzgarları olduğu; çünkü Güneş’in faaliyetlerinin atmosferi ısıttığı düşünülüyor.

Skylab’ın parçaları atmosferde ufalandıkça, bölge sakinleri ve pilotlar çok sayıda renkli ve havai fişek benzeri ışık görmüş.

10 Temmuz 1962: İlk Özel Uzay Görevi Yörüngeye Fırlatılıyor

İletişim uydusu Telstar 1, 10 Temmuz 1962’de Florida’nın Canaveral Burnu’ndan fırlatılmış ve Avrupa’dan Amerika Birleşik Devletleri’ne canlı televizyon yayınları ışınlamıştı.

Fırlatmadan iki gün sonra Telstar 1, dünyanın ilk Atlantik ötesi televizyon sinyalini aktarmıştı. Böylelikle, bilgilerin uydu yoluyla iletilebileceği gösterilmişti.

Telstar; ABD Başkanı John F. Kennedy’nin, Fransa’daki şarkıcı Yves Montand’ın, spor müsabakalarının, Rushmore Dağı’nın ve dalgalanan Amerikan bayrağının görüntülerini aktarmıştı. Uydu, 1962’nin Kasım ayına kadar çalışmıştı. O zamanlar 400’den fazla telefona, belgegeçere, telgrafa ve televizyon aktarımlarına yardımcı olmuştu.

9 Temmuz 1979: Voyager 2’nin Jüpiter’e En Yakın Geçişi

NASA’nın Voyager 2 uzay aracı, 9 Temmuz 1979’da Jüpiter’e en yakın uçuşunu yaptı. Uzay aracı, gezegenin tepesindeki bulutlara 570.000 kilometre kadar yaklaştı.

Voyager 2, NASA’nın 1977’de dış kısımlardaki gezegenleri incelemek üzere fırlatılan iki araştırma aracından biriydi. Voyager 1 ve Voyager 2, Jüpiter’in uydusu Io’da püsküren yanardağları da tespit etmişti.

Voyager 2’nin Jüpiter’e ulaşması, kardeşi Voyager 1’e göre daha uzun sürmüştü fakat Uranüs ve Neptün’ü de ziyaret etme fırsatını yakalamıştı. Böylelikle, bu iki buz devini de ziyaret eden tek uzay aracı haline gelmişti.

8 Temmuz 2011: Uzay Mekiği Atlantis, Son Görevine Fırlatılıyor

Uzay mekiği Atlantis, 8 Temmuz 2011’de son görevine fırlatıldı.

Atlantis, NASA’nın uzaya gönderdiği son uzay mekiğiydi. 1985 yılından beri 33 göreve gitti ve astronotları uzay istasyonlarına taşıdı. Hatta ABD ordusu için çok gizli bazı görevler de gerçekleştirdi. STS-135 görevinde 4 kişilik mürettebat, ihtiyaç duyulan ikmal ve donanımları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşımıştı.

Atlantis, 21 Temmuz 2011’de son kez iniş yaptı. Final görevinin sonunda Atlantis, yaklaşık 200.000.000 kilometre yolculuk etmiş ve Dünya’nın etrafında 4.848 kez dönmüştü.

7 Temmuz 1961: Discoverer 26 Uydusu, Gizli Görevle Fırlatılıyor

7 Temmuz 1961’de ABD Hava Kuvvetleri, Discoverer 26 (Tür. kâşif) adlı bir uyduyu gizli tutulan yüküyle beraber uzaya fırlattı.

Discoverer 26, görevleri Amerikan hükümetince 1992 yılına dek çok gizli tutulan; keşif uyduları veya casus uydulardan oluşan bir dizisinin parçasıydı. Diğer Discoverer uyduları Rusya, Çin ve Orta Doğu üzerinde gözetleme yapıyorduysa da; Discoverer 26 bir takım deneyler yürütmek ve yeni araçlarının yeni mühendislik yöntemlerini yörüngede test etmek için kullanılmıştı.

Görevde ayrıca, Agena-B ikinci aşama roket desteği de değerlendirilmişti. Fırlatma aracının bu parçası, Dünya’nın alt yörüngesindeki iyon ve mikro gök taşlarının uzay aracını nasıl etkilediğini ölçebilen donanımlar içeriyordu.

Uydunun atmosfere giriş kapsülü, gezegen etrafında yaptığı 32 yolculuğun ardından Dünya’nın atmosferine dalış yapmış ve sonrasında başarıyla kurtarılmıştı.

6 Temmuz 1938: Jüpiter’in Uydusu Lysithea’nın Keşfi

Seth Barnes Nicholson isimli Amerikalı bir gökbilimci, 6 Temmuz 1938’de Jüpiter’in uydusu Lysithea’yı keşfetmiş.

Nicholson bu uyduyu, daha önce Jüpiter’in üç uydusunu daha keşfettiği ve Kaliforniya’da bulunan Wilson Dağı Gözlemevi’nde saptamış. Lysithea, gökbilimcilerin Jüpiter’de bulduğu onuncu uyduydu. Haziran 2017 itibariyle, Jüpiter’in etrafında dönen 69 uydu bulunmuş.

Lysithea sadece yaklaşık 18 kilometre çapında ve Jüpiter’in Himalia grubunda yer alıyor. Grupta, benzer yörüngeleri izleyen ve ortak bir kökenden geldikleri düşünülen beş yamuk uydu bulunuyor.

Uydu, mitoloji karakter Okeanus tanrısının kızı olan Lysithea’nın ismini taşıyor.

5 Temmuz 2015: Rus Kargo Gemisi, Uzay İstasyonu’na Ulaşıyor

5 Temmuz 2015’te Rus Progress 60 kargo aracı, Uluslararası Uzay İstasyonu’na başarılı şekilde kenetlenmişti. Uzay aracı, Kazakistan’ın Baykonur Uzay Üssü’nden 3 Temmuz’da yörüngeye fırlatılmıştı.

Progress 60, uzay istasyonunda bulunan 44 numaralı sefer mürettebatı için 3 tondan fazla gıda, su, yakıt, teçhizat ve diğer ikmal malzemeleri barındırıyordu. Bu başarılı teslimatla birlikte, kargolar fırlatılırken yaşanan bir dizi başarısızlık da sona ermişti. Bundan önce SpaceX’in bir roketi patlamış, bir başka Progress uzay aracı fırlatıldıktan sonra Dünya’ya geri düşmüş ve bir Orbital Sciences Antares roketiyle Cygnus kargo gemisi 2014’ün Kasım ayında kalkış yaptıktan sonra patlamıştı. Neyse ki bu görev, kendinden önceki iki görevden daha sorunsuz geçmişti.

Progress 60, 16 Aralık’a kadar uzay istasyonuna kenetli kalmıştı. Astronotlar aracı çöple doldurduktan sonra, Dünya’nın atmosferinde yanması için geri göndermişlerdi.

4 Temmuz 1997: Mars Pathfinder, Mars’a Ulaşıyor

4 Temmuz 1997’de NASA’nın Mars Pathfinder (Tür. yol gösterici, rehber) görevi Mars’a ulaştı ve Kızıl Gezegen’in yüzeyinde çektiği fotoğrafları göndermeye başladı. Sojourner isimli keşif aracı, Mars’a başarılı şekilde konan ilk keşif aracıydı. Sojourner’a, şimdi Carl Sagan Hatıra İstasyonu ismini taşıyan bir kondurma aracı eşlik etmişti.

Görev, yenilikçi bir konma sistemi kullanarak gezegenin yüzeyine inmişti. Uzay aracını hava yastıklarıyla saran NASA, aracın inişi paraşüt yardımıyla yavaşlatıldıktan sonra çarpmanın etkisini azaltmayı hedeflemişti. Pathfinder, Mars’ta Ares Vallis adı verilen bir bölgeye inmişti. Bu antik taşkın ovası, nispeten güvenli olduğu fakat halen üzerinde çalışılacak bir sürü kaya barındırdığı için tercih edilmişti.

Pathfinder kondurma aracı, Mars’tan görünen gökyüzünün fotoğraflarını çekip meteorolojik veriler toplarken; Sojourner da üç kamerası ve bir Alfa Proton X-Işını Tayfölçeri’yle Mars’ın kayaları üzerinde çalışma yapmıştı. Bu cihaz, yüzeyden aldığı numunelerin kimyasal bileşimlerini analiz etmesine olanak sağlamıştı.

Pathfinder, 2015 yılında beğenilen bilim kurgu filmi “Marslı”da görünmüştü. Filmde, gezegende kalan Mark Watney (Matt Damon), aracı yeniden değerlendirip Dünya ile tekrar iletişim kurmayı başarmıştı.

3 Temmuz 1998: Japonya, Nozomi Mars Görevini Fırlatıyor

Japon Havacılık ve Uzay Keşif Ajansı (JAXA), 3 Temmuz 1998’de Nozomi uzay aracını Mars’a fırlattı. Bu olay, ülkenin başka bir gezegene gönderdiği ilk araştırma aracıydı.

Nozomi’nin Ekim 1999’da Mars’a varması hedeflenmişti. Fakat oluşan bir elektrik arızası, aracın Güneş merkezli bir yörüngede kalmasına sebep olmuştu. Zamanında varacak kadar da yakıtı yoktu. Görevde çalışan bilim insanları, uzay aracının güzergâhını yeniden düzenledi ve aracın Mars’a varış tarihi 2003 yılının Kasım ayı olarak belirlendi. Fakat, 2002 yılında uzay aracına güçlü bir Güneş püskürtüsü çarptı ve aracın iletişim cihazları ile güç sistemlerine zarar verdi.

Nomozi nihayet Mars’a ulaştığında, görev kontrol birimi aracı Mars yörüngesine gönderememişti. Bu yüzden, görevi hepten bıraktılar.

2 Temmuz 1985: Halley Kuyruklu Yıldızı’na Araştırma Aracı Gönderiliyor

Avrupa Uzay Ajansı, 2 Temmuz 1985’te Halley Kuyruklu Yıldızı’na yakından bakmak üzere Giotto uzay araştırma aracını fırlatmıştı.

Giotto, fırlatıldıktan yaklaşık 9 ay sonra; 14 Mart 1986’da Halley Kuyruklu Yıldızı’na yaklaştığı zaman, bir kuyruklu yıldızı gözlemleyen ilk uzay aracı haline gelmişti. Kuyruklu yıldızın yüzeyine 600 kilometre yaklaşmıştı.

Uzay aracının ismi, erken dönem Rönesans çağı ressamı Giotto di Bondone’dan geliyor. “Akil Adamların Hayranlığı” adını taşıyan tablosunda ressam, Halley Kuyruklu Yıldızı’nı Beytüllahim olarak resmetmiş.

1 Temmuz 1962: NASA’nın Kennedy Uzay Merkezi Florida’da Kuruldu

Bugün Kennedy Uzay Merkezi’nin doğum günü. NASA 1 Temmuz 1962’de, Florida’nın doğu kıyısında Fırlatma Operasyonları Merkezi’ni kurmuştu. Merkez, daha sonra Kennedy Uzay Merkezi olarak adlandırılmıştı.

Başkan John F. Kennedy, Amerikan astronotlarının 1970 yılında Ay’a gideceğini söylediğinde NASA, yeni ve devasa Saturn V roketi için bir fırlatma tesisi yapmak zorundaydı.

Canaveral Burnu’ndaki tesisler, bu kadar büyük bir taşıtı destekleyemezdi. Bu yüzden NASA, Merritt Adası’nın hemen birkaç kilometre yanına yeni fırlatma merkezi kurmaya başladı.

Bu uzay limanı; Apollo Ay görevlerinin tamamı ve 135 uzay mekiği uçuşu da dahil olmak üzere, 1960’lı yıllardan beri ABD’den gerçekleştirilen tüm mürettebatlı uzay yolculuklarını destekledi.

Haziran arşivi için tıklayın.

Yazar: Hanneke Weitering/Space. Çeviren: Ozan Zaloğlu.