Kılın esas yapısını 18 aminoasitten oluşan keratin proteini, hidrojen ve disülfür bağları oluşturur. Tırnak ve deride de bulunan keratin, aşınmaya ve kopmaya karşı direnç sağlar.
Kıllarımızın çoğu ilk bakışta göremeyeceğimiz kadar ince olsa da, insan vücudu baştan sona kıllı deriyle kaplı. Sadece avuç içlerimizi, ayak tabanlarımızı ve dudaklarımızı kaplayan derimizde kıl kökleri yok ve dolayısıyla bu bölgelerde kıl çıkmıyor. İnsan vücudundaki yaklaşık beş milyon kıl folikülünün 100-150 bin kadarı kafadaki saçlı deri bölgesinde yer alır. Saçlı derinin her 6,5 cm2’sinde yaklaşık 1000 tel saç bulunur.
Saç teli derinin en dış tabakası olan epidermisten çıkar. Saç kökü ve saç gövdesi saçın bölümlerini oluşturur. Saçın aktif olarak büyüyen kısmı, derinin altındaki saç köküdür. Yeni hücreler kökün alt kısmını sürekli doldurarak önceki hücreleri yukarı doğru iter. Saç böyle uzar. Saç, ortasındaki ana tüpten dıştaki koruyucu tabakaya doğru beslenir ve nemlenir. Saç kılı üç tabakadan oluşur. En dış kısım saçı dış etmenlerden koruyan “kütikula”dır.
Özellikle yıkama, tarama, kurutma ve fırçalama gibi mekanik hareketler sonucunda kütikula tabakası hasar görür ve dökülür. Bunun sonucunda da saçlar cansız ve donuk görünebilir. Kılın orta kısmında kıla esneklik ve renk veren “korteks”,en iç kısmında da “medulla” bulunur. Tek bir saç teli -kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte- 0,05 ile 0,09 mm çapında olabilir ve keratin proteini sayesinde yaklaşık 100 g ağırlık taşıyabilir. Kadınların saçı erkeklerinkinden daha hızlı uzar.
Kılın esas yapısını 18 aminoasitten oluşan keratin proteini, hidrojen ve disülfür bağları oluşturur. Tırnak ve deride de bulunan keratin, aşınmaya ve kopmaya karşı direnç sağlar. Kılın yapısındaki proteinler suda çözünmez ve proteolitik (proteinleri parçalayan) enzimlere direnç gösterir. Bir saç kökü canlı kaldığı süre boyunca ortalama 20 yeni saç teli üretir. Bu saç tellerinin her biri birkaç yıl büyümeye devam eder ve yaklaşık bir metrelik uzunluğa ulaşabilir. Bir saç telinin ortalama ömrü 3-7 yıldır. Günde yaklaşık 75-150 saç telinin dökülmesi normal sayılır ve dökülen bu saçların yerine yenileri çıkar.
Normal bir durumda kuru saç kırılmadan kendi boyunun %20’si kadar, ıslak saç ise kendi uzunluğunun %40-50’si kadar esneyebilir. Sağlıklı bir saç teli 3 günde yaklaşık 1 mm kadar büyür.
Saçların en hızlı uzadığı dönem 15-30 yaş arasıdır.
Değişik kıllardan alınan kesitler mikroskopta incelendiğinde düz kılların kesitlerinin daha yuvarlak, kıvırcık olanlarınsa daha yassı olduğu görülmüştür.
Kılların ve saçların siyah, kahverengi, sarı ya da kızıl olması kılın en dış katmanının hemen altındaki pigment denen renk verici maddelere bağlıdır. Saça rengini veren pigmentler sarı, kırmızı ve mavi renklidir. Sarı pigmentler en küçük, maviler en büyük hacme sahiptir. Mavi pigmentler en dışta, kırmızı ortada ve sarı en içte yer alır. Kılların kalınlığı, rengi, yoğunluğu, şekli ve karakter özellikleri ırklara, yaşa, cinse, bulunulan yere ve hormonların durumuna göre değişir. En fazla saçlı deri kıl folikülüne (yuvasına) sahip grup sarışınlardır. Onları esmerler ve kumrallar izler. Kızıl saçlılar ise enaz sayıda saçlı deri folikülüne sahip gruptur.
Tek bir saç telinin kalınlığı 0.02mm – 0.04mm arasıdır.
Bir saç teli, aynı kalınlıktaki demir kadar güçlüdür.
Kafa derisinde ortalama 100.000 saç teli bulunur.
Saç için doğru vitaminler de önemlidir. A vitamini eksikliği, saçları kırılganlaşır ve kepek oluşumunu arttırır. B1 veya B6 vitaminleri eksikliği, saç dökülmesine sebebiyet verir. C vitamini saç köklerini uyarır ve saç uzamasını ve saç tellerindeki pigment üretimini düzene sokar. B12 vitamini, saç köklerini besler.
Kalitesiz ve pürüzlü dişlere sahip taraklar ve keskin kenarlı tokalar saç telinin dokusuna hasar verir. Böyle bir hasarda saç teli kolaylıkla kopabilir veya düğümlenmelere yol açabilir.
Kırıklar sert fırçalama / tarama yüzünden olur, özellikle de saç ıslakken. Bununla birlikte saç teli, doğal elastikiyetini kaybedecek şekilde kuruduğunda da kırılabilir. Kırıklar zamanla iki yana açılır ve bu da saçın uzamasını sekteye uğratır.
Sert ve keskin her şey saça zarar verebilir. Saça karşı güç kullanmak da saça zarar verir.
Saç tellerinin, orijinal hallerine dönmek gibi bir huyu vardır. Düz saçlara at kuyruğu yapılıp çözüldüğünde dalgalı olsa da, yıkandıktan sonra tekrar düzleşir. Gevşek bağlama usulleri, at kuyruğu, topuz ve diğer saç stilleri saça zarar vermez. Saç tellerine karşı güç kullanmayın yeter.
Saçları yıkamak için direkt musluk suyu ısısı idealdir.
Neden saçlar için sıcak yerine soğuk su idealdir? Çünkü sıcak su, kafa derisindeki doğal yağı eritir. Bu doğal yağ, saçı tararken veya fırçalarken tüm saç tellerine dağılır ve koruma ve parlaklık sağlar. Bırakın bu yağ kalsın.
Duş almadan önce saçlarınızı tarayın ya da fırçalayın. Bu, saç tellerini bir hizaya sokar ve duş esnasında saçların dolaşmasını önler. Duş esnasında saçlarınızı mümkün olduğunca hareket ettirmeyin. Bu şekilde dolaşmaları ve çözülmesi zor düğümleri engellemiş olursunuz.
Duşta saçınızın her telinin tamamen ıslandığından emin olun. Saçınızı arkaya salarak değil öne veya yana salarak yıkayın.
Şampuan, saçı temizlemek içindir, kafayı beyaz bir köpükle doldurmak için değil. Yeterli miktarda ve doğru şekilde kullanılmalıdır.
Saçları haftada iki kez yıkamak idealdir.
Dolanan saçları banyodan önce çözün. Saçlar ıslandığında zarar görmeleri daha kolay olur.
Saç kurutma makinesi kullanmak yerine saçlarınızı kendi kendine kurumaya bırakmayı tercih edin. Makine kullanacaksanız da, önce saçınızı bir havluya sarıp bir süre bekleyin.
Emiciliği yüksek bir saç kurutma havlusu edinin.
Asla ama asla, saçlarınızı ıslakken fırçalamayın.
Dolaşıklıkları çözerken aşağıdan (saçların ucundan) başlayın. Yukardan (saç kökünden) başlamayın.
Size uygun bir şampuan ve bakım ürünü seçmeniz önemlidir. Başka birisinin en iyi şampuanı sizin için uygun olmayabilir. Bunun için ürünlerin deneme boylarını kullanabilirsiniz.
Saçlar ıslakken örüldüğünde dalgalar daha belirginleşir.
Saçlarınızı boyamayın ve perma yaptırmayın. Böylece saçlarınız daha sağlıklı olur.
Ani ve kendinizi zorlayan diyetlerden kaçının. Saç kaybına neden olur.
Sigara içmeyin. Kanser olma riskini azaltırsınız. Kemoterapi saçlar için hiç iyi değildir, saçlarınız sigara dumanından sönükleşip donuklaşmaz.
Ortamdaki nem oranı düşükse saçlar su kaybına maruz kalır ve kurur. Kuru saç telleri daha fazla negatif eletrikle yüklenir ve tüm negatif yüklenmiş teller birbirini iterler.
Plastik fırçalar kullanamayın, negatif yüklenmeyi arttırır. Ev içinde nemlendirici cihaz kullanın.
