ÿEniçağ’ı Ortaçağ’dan ayıran vakit sınırını kati olarak belirlemek oldukça zor olsa gerek. İnsanlar yeni bir son zamanların başlangıcına odaklanır. Şimdiye kadar ikna edici bir yanıt bulunamadı. En oldukça vurgulanan seneler 1453 (Türkler İstanbul’u fethetti) ve 1517 (Reformun başlangıcı). Bu probleminin kati olarak çözülememesi mantıksız değil, tarihteki “yeni” olgun hazırlıkların sonucudur. Bilhassa, kültürel tarihin enerjisi, mesela siyasal tarihin enerjisinden daha süreklidir ve kalıcıdır. Bir ülke belli bir yıl içinde en azından dışarıdan çökebilir ve yok olabilir. Sadece geçmişte muhteşem düşünceler hafızada daha uzun süre yaşıyordu. Kültür tarihinde, siyasal tarihte ender olmayan süratli ve derin bir devrim bulamadık. Sonuçta, “eski” den “yeni” ye geçiş aşamalı olarak gerçekleşir. Bu yüzden, tam yıl numarası kültürel ve zamanı periyodu temsil etmek için kullanılamaz. Bu güçlük, bilhassa Orta Çağ ile çağıl arasındaki sınırları ayırırken mevcuttur. Bundan dolayı Rönesans döneminde, Avrupa kültürü her alanda köklü değişimler geçirmiş olsa da, “eski” nin bittiği ve “yeninin” başladığı zamanı bulmak zor olsa gerek; nereye bakarsak bakalım, karşı karşıya olduğumuzu göreceğiz. Öteki koşullar; ortaçağ ve yeni çağ kategorilerini değişik ülkelere uygulamak istersek, başka sonuçlar çıkaracağız: mesela, İtalya belirli bir yılda Rönesans esnasında büyük adımlar atmış olsa da, Fransa, Almanya yada Birleşik Krallık’ı buluyoruz. İlk adım. Bu, değişik kültürel alanlarda da geçerlidir: Sanat ve bilime ilişkin yeni anlayış ve bakış açıları hızla değişse de, kim bilir ilk işaretler ekonomik ve politik yapıda hala görülebilir. Dahası, “eski” ve “yeni” yi tanımlayan kategorileri bulmak bir sorundur. Bu kategorileri o şekilde ya da bu şekilde seçtiğimizde, vakit sınırı da değişecektir.
Rönesans’ın başlangıcının zaman içinde sınırı olan olduğu zamanlarda bu tür zorluklarla karşılaştık, sadece Rönesans’ın gelişiminin görünür olmaya hazır olduğu döneme geri dönmeye çalışabiliriz ve bunu 14. yüzyılda bulabiliriz. Gerçek şu ki, ortaçağ yaşamı bu yüzyılda oldukça büyük değişikliklere uğradı. Aslen, 14. yüzyılda, ortak bir ortaçağ ülkesi, Hıristiyan Avrupa’nın çoğunu, ortalama bin senelik bir geçmişi olan ve çeşitli ulus-devletlere bölünmeye başlamış olan büyük bir koalisyona çağırdı. Orta sınıfın girişimci ruhunun uyanışı, yeni ekonomik kalkınmaya yol açtı. Buna karşılık, bunlar kilisenin parasal enerjisini sarstı ve toplumsal yapıdaki değişimler feodal sistemin temelini ortadan kaldırdı; kentli orta sınıfın (burjuva) hayata ve yeni yaşam tarzlarına yeni bakışı, şimdi kademeli olarak yeni bir eğilime yol açtı. Kiliseden ayrılmak. Bu gelişmeler, çeşitli kültürel bölgelerin Orta Çağ yapısından sapmasına niçin olarak Batı ve Orta Avrupa kültürünün iç ve dış yapılarını temelden değiştirmiştir.
