Koronavirüs aşısı nedir? İşte kullanılan teknolojiler

Tüm dünyayı 2020 senesinde teslim alan koronavirüs ya da daha doğru bir deyişle, bu virüsün niçin olduğu Covid-19 hastalığı, hayatlarımızı asla olmadığı kadar değiştirdi. Bilhassa Almanya’da yaşayan Prof. Dr. Uğur Şahin ve eşi Dr. Hasret Türeci tarafınca geliştirilen BioNTech koronavirüs aşısı, tüm dünyada öne çıkmış görünüyor.

Türkiye’de de Çin menşeli SinoVac koronavirüs aşısı, öncelikle Sıhhat Bkanı Fahrettin Koca’ya ve Bilim Kurulu üyelerine vuruldu. Ondan sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan‘da aşı vuruldu ve mecburi olmayan aşı için halkı aşı vurulmaya çağrı etti.

Koronavirüs aşısı için öne çıkan aşılar ve başarı oranları

Sizler için dünyada öne çıkmış mühim koronavirüs aşısı türlerinin etkilerini ve emek verme prensiplerini bir araya getirdik. Peki fakat Rusya, Çin, ABD, Almanya ve İngiltere tarafınca geliştirilen koronavirüs aşıları içinde iyi mi farklar var?

Dosyamızda, son dönemde etkinlik oreanı ile tartışılan Çin menşeli SinoVac aşısı için ortaya çıkan sonuçların aslına bakarsak neyi ifade ettiğini de anlatmaya çalıştık.

BioNTech/Pfizer koronavirüs aşısı

Koronavirüs için ilk meydana getirilen başarıya ulaşmış aşı çalışmalarından biri Almanya tarafınca gerçekleştirildi. İlk zamanlar hangi firmanın geliştirdiğini bilmediğimiz bu aşı için eski ABD Başkanı Donald Trump bile devreye girmiş ve aşının ABD’ye satılmasını istemişti. O dönemde Almanya bu teklifi sert bir halde geri çevirdi.

Sadece bu aşı bugün göğsümüzü kabartan BioNTech aşısı değildi. Bugün halen faz 3 emek harcamaları devam eden, CureVac şirketi, aslına bakarsak ilk başarıya ulaşmış mRNA aşısını geliştiren firmaydı.

Daha sonradan sahiplerinin Türk kökenli bulunduğunu öğrendiğimiz BioNTech şirketi ön plana çıktı. Prof. Dr. Uğur Şahin ve Hasret Türeci, ilaç devlerine bakılırsa oldukça daha minik bir laboratuvarda, BioNTech aşısını geliştirdi.

Dünyanın en büyük ilaç şirketlerinden kabul edilen Pfizer ile BioNTech‘in yolları ilk kere 2018 senesinde grip aşısı geliştirmek için kesişti. İki şirket içinde ortaya çıkan bu beraberlik, koronavirüs aşısı geliştirmek için de iki firmanın birlikte hareket etmesini sağlamış oldu. Aşı için ilk emekler 2020 Ocak ayında şu demek oluyor ki tam bir yıl ilkin, Çin’de koronavirüs vakaları artmaya başlayınca başladı.

Peki fakat ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği (AB)’nden ilk onay alan aşı olan BioNTech aşısı iyi mi özelliklere haiz?

BioNTech aşısı başta olmak suretiyle mRNA aşısı nedir, iyi mi çalışır?

Son olarak Time kapağına da çıkan iki Türk bilim insanı Uğur Şahin ve Hasret Türeci tarafınca geliştirilen ilk başarıya ulaşmış koronavirüs aşısı, aşı teknolojisinde ilk kere denenen mRNA teknolojisiyle üretildi.

Aslen bu teknolojiyle üretilmiş ilaçlar olmasına rağmen, şimdiye kadar kullanılan aşı teknolojilerine bakılırsa oldukça değişik bir emek verme prensibi var.

Peki fakat BioNTech tarafınca geliştirilen mRNA aşısı nedir, iyi mi çalışır? Hem BioNTech hem de ABD’de geliştirilen Moderna, mRNA aşı teknolojisini kullanıyor. Sadece bu teknoloji yeni değil ve ilk kere 1990 senesinde denenmeye başladı.

İlk zamanlar fareler üstünde denenen teknoloji, farelerde aşı inflamasyon şu demek oluyor ki bağışıklık sisteminin fazla çalışmasına ve farelerin ölümlerine niçin olmuştu.

BioNTech araştırmacısı Drew Weismann ve Katalin Karikó tarafınca 2010 senesinde alınan bir patent ile beraber, mRNA aşıları sebebiyle bağışıklık sistemini fazla çalıştırılmasının da önüne geçildi. Bunu sağlamak için üretilen bileşik RNA, hususi bir yağ tabakasıyla kaplandı. Bu hususi katman bağışıklık ssiteminin aşırı tepki vermesini de önleyecek yapıda.

Aslen bugün BioNTech başarısını konuşmamızın sebebi de bu teknolojiden kaynaklanıyor. Geleneksel aşılara bakılırsa oldukça daha kısa sürede üretilebilen mRNA aşıları, virüsün protein üretmek için kullandığı RNA’nın bileşik bir versiyonunu üretiyor.

Bu bileşik RNA, bağışıklı sistemini kandırarak, koronavirüs genetik kodunun karşısında vücudun bağışıklık kazanmasını sağlıyor.

BioNTech aşısı ve başarı oranı

Son meydana getirilen mutasyonlu virüs denemeleri de BioNTech aşısısının başarısını tescilledi. İngiltere ve Cenup Afrika haricinde, dünyada görülen 16 değişik koronavirüs mutasyonuna karşı da BioNTech aşısı başarı göstermiş durumda.

BioNTech aşısı, faz 3 ön çalışmalarını tamalayan üç aşıdan biri. Öteki bazı Avrupa ve ABD kaynaklı aşılar üçüncü faz çalışmalarına devam etmelerine karşın, bir oldukça gelişmiş ülke bu aşılar için ön siparişlerini vermiş durumda.

Faz 3 emek harcamaları, aşının uzun zamanlı etkilerini de içeriyor olsa da, DSÖ (Dünya Sıhhat Örgütü) koronavirüs salgını için faz 3 aşamasında yüksek sayıda denekte aşının denemesini ve acil kullanım izni alması için yüzde 50 tesir göstermesini kafi buluyor. BioNTech aşısı ise iki dozda yüzde 95 tesir gösteriyor ve bağışıklık sağlıyor.

Sadece mRNA aşılarının başarı oranları yüksek olsa da, gizleme koşulları anlamında öteki aşılara bakılırsa dezavantajlı konumdalar. BioNTech aşısı -70 aşama, Moderna aşısı ise -20 derecede bozulmadan saklanabiliyor. BioNTech aşısı 21 gün arayla iki doz halinde uygulanıyor. Moderna aşısı için uygulanan iki doz ise 28 gün arayla uygulanıyor.

Aşı dozlarının bu kadar uzun süreyle vurulması ise, ilk doz sonrası vücudun antikor üretme süresinden kaynaklanıyor. Bağışıklık sisteminin etkin antikor sayısını arttırmak için ikinci doz yapılıyor ve daha kalıcı bir koruma sağlanması planlanıyor.

mRNA aşı tutarları ise şu şekilde:

–  BioNTech aşısı fiyatı doz başına 19,5 dolar, iki dozda ise 39 dolar şeklinde.

– Moderna aşısı ise doz başına 25-37 dolar şeklinde bir aralıkta. İki doz şeklinde uygulanan aşı 50-74 dolar fiyata haiz.

Moderna aşısı da, yüzde 90 üstünde bir başarı oranına haiz. Şu an için hem Moderna hem de BioNTech aşısı birçok ülke tarafınca sipariş edilmiş durumda.

Hatta Kanada,verdiği ön siparişlerle her vatandaşına 10 aşı yapabilecek aşı kapasitesine ulaştı. Hindistan ise 2 milyar 200 doz ile en oldukça aşı siparişi veren ülke durumunda. Doğal ki sipariş edilen bu aşıların hemen hemen tamamı faz 3 çalışmalarını tamamlamış değil.

Aşının yan tesirleri ise, baş ağrısı, bitkinlik, titreme, ateş, mide bulantısı, kas ve eklem ağrısı olduğu şirket tarafınca açıklanmıştı. Öteki koronavirüs aşılarının da benzer yan tesirleri bulunduğunu hatırlatalım.