Kör İnsanlar Nasıl Görür?

Görme Engelliler Ne Görür?

Dünyada 250 milyondan fazla insan kör ya da görme yetisinin bir bölümü kullanamıyor. Kanıtlanmış bir gerçek var ki; görme bozukluğunun % 80’inden fazlası önlenebilir hatta iyileştirilebilir! Bu noktada pek çok sağlık probleminde olduğu gibi erken teşhis, önlemenin anahtarıdır. Sağlıklı beslenmek, düzenli göz muayenelerine gitmek, sigara içmekten kaçınmak ve UV radyasyonundan korumak gelecekteki göz problemlerini önleyebilir.

Bu noktada Mayo Klinik tarafından 20-20-20 kuralı uygulanması önerilmektedir. Bu kural, her 20 dakikada bir kişinin gözlerini kullandığı ekrandan (bilgisayar, telefon, TV vb.) en az 20 fit uzakta olan bir başka şeye, 20 saniye boyunca bakmayı gerektirir. Bunun yanında yasal körlük eşiği 20/200 veya ABD dışında 6/60 olarak belirlenmiştir. Bu, 20 feet’de yasal olarak kör olan biri tarafından okunabilen bir göz çizelgesinin 20/20 vizyonu olan bir kişi tarafından 200 feet uzakta okunabileceği anlamına gelmektedir.

Görme yeteneğine sahip bir kişinin, kör insanların ne gördüğünü merak etmesi veya kör bir kişinin deneyimin, görme yeteneği olanlarla aynı olup olmadığını merak etmesi yaygın bir durumdur. “Kör insanlar ne görür?” Sorusunun tek bir cevabı yoktu, çünkü farklı derecelerde körlük vardır. Ayrıca, bilgiyi “gören” beyin olduğu için, bir kişinin ne derecede görmediği önemlidir.

Körlük Seviyeleri

Kör İnsanlar Aslında Ne Görüyor?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi farklı görme dereceleri vardır ve kişilerin ne gördükleri buna göre değişir. İşte görme seviyeleri üzerine kısa açıklamalar:

Doğuştan Kör Olanlar

Doğuştan kör olan kimseler hayatları boyunca hiç görmemiş kişilerdir. Kör olarak doğan Samuel, yaptığı açıklama da kör bir kişinin siyah gördüğünü söylemenin yanlış olduğunu söylemektedir, çünkü o kişinin genellikle karşılaştırılacak başka bir görme hissi yoktur. Bu sadece bir hiçlik duygusu olduğunu dile getirmiştir ve gören bir kişi için böyle düşünmenin körlerin ne gördüğü konusunda yardımcı olabileceğini düşünmektedir. Kör birinin ne gördüğünü deneyimlemek için kişi bir gözünü eli ile kapattığında bir şeye odaklanmak için açıkgözünü kullanması istenir. Peki, bu durumda kapalı olan göz ne görüyor? Elbette hiçbir şey… Buna başka bir örnek vermek gerekirse, kör bir kişinin gördüğünü bir kişinin dirseğiyle gördükleriyle karşılaştırmaktır, dirseğin görme yetisi yoktur ve görmez. İşte doğuştan kör bir kişinin durumu da aynı böyledir.

Görme Yetisini Tamamını Kaybedenler

Görme yetisini kaybeden kişilerin farklı deneyimleri vardır. Bazıları mağarada olmak gibi tam karanlığı görmeyi tanımlar. Bazı insanlar, tanınan şekiller, rastgele şekiller ve renkler veya ışık parlamaları şeklinde olabilecek kıvılcımlar görür veya canlı görsel halüsinasyonlar yaşarlar. Farklı görüş tanımlamaları aynı zamanda Charles Bonnet sendromunun (CBS) ayırt edici özelliğidir. CBS kişide gereği kalıcı veya geçici olabilirken bu bir akıl hastalığı ve beyin hasarı ile ilişkili değildir.

Görme yetisinin tamamını kaybettikten sonra kör olan kişilere ek olarak, fonksiyonel körlük vardır. Fonksiyonel körlük tanımları ülkeden ülkeye değişmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde, gözlükle daha iyi görmeyi sağlayacak vizyon bozukluğu(görüş) 20/200’den daha kötü olduğu görme bozukluklerını ifade etmektedir. Mesela Dünya Sağlık Örgütü körlüğü 3 / 60’tan daha kötü görme keskinliğini 1 numara fonksiyonel körlük olarak tanımlamaktadır. Bunun yanında fonksiyonel olarak kör olan insanların gördükleri, körlüğün şiddetine ve bozulma şekline bağlı olarak değişmektedir.

Yasal Olarak Kör Olanlar

Bir kişi büyük nesneleri ve insanları görebilir, ancak bu odak dışıdır. Yasal olarak kör bir kişi renkleri belirli bir mesafeden görebilir veya odaklandığında görebilir (örn. Yüzün önünde parmakları sayabilir). Diğer durumlarda, renk keskinliği kaybolabilir veya tüm görme bulanık olabilir. Bu deneyim kişiden kişiye değişir ve oldukça değişkendir. Mesela 20/400 vizyonu olan bir kişi, sürekli hareket eden ve renk değiştiren neon benekler gördüğünü belirtmiştir.

Işık Algılama

Işık algısı olan bir kişi net görüntüler oluşturamaz, ancak ışıkların ne zaman açık veya kapalı olduğunu söyleyebilir. Bu da bir körlük seviyesi olarak belirtilmektedir.

Kısmen Görme

Bazı görme problemleri görme yetisinin kısmen kaybedilmesine neden olabilir. Bunlara örnek vermek gerekirse:

Katarakt: Çoğu zaman, yaşlılık nedeniyle katarakt olduğunda, durum zamanla yavaş yavaş ilerler. Katarakt genellikle radyasyon tedavisi veya UV ışınlarına maruz kalma ile ilişkilidir. Prednizon gibi ilaçlar da katarakt riskini artırabilir ve bu görüntünün, buzlanması veya sararması olarak tanımlanabilir.
Makula dejenerasyonu: Yaşlı arasında görme kaybının önde gelen nedeni makula dejenerasyonudur. Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD) olanlar çevresel görüşlerini koruyabilir, ancak merkezi görmeyi kademeli olarak kaybedebilirler. Bu görme problemine neden olabilecek, sigara içilmesi, ailenin durum öyküsü ve kişinin diyetinde zeaksantin ve lutein eksikliği gibi çeşitli faktörler vardır. Makula dejenerasyonu olan biri görür.
Diyabet: Diyabet görme kaybına neden olabilir. Diyabetin neden olduğu retina bozukluklarını tanımlayan terim diyabetik retinopatidir ve bu proliferatif retinopati ve maküler ödemi içerebilir. Proliferatif retinopati, lekelere veya uçuşanlara neden olabilir ve aynı zamanda gece görüşü ile ilgili bireysel sorunlara neden olabilir. Makula ödemi dalgalı görme ve renk değişikliklerine neden olabilir. Erken evrelerde diyabetik retinopatinin yakalanmasında düzenli göz muayeneleri şarttır. Durumun kötüleşmesini önlemek için kan şekeri, kan basıncı ve kolesterolü kontrol etmek gerekir. Diyabetik retinopatisi olan biri görür.
Glakom: Glokom, bulanıklığa ve tünel görüşüne neden olabilir. ABD’de 2,5 milyondan fazla insanı etkilemektedir ve 2050 yılına kadar 6,3 milyonu etkilemesi öngörülmektedir. Glokom, gözdeki çok fazla basınç nedeniyle optik sinire zarar verebilir. Dört ana glokom türü; açık açılı, açı kapanması, normal gerilim ve konjenitaldir. Glokomu tespit etmenin tek yolu göz muayenesidir ve görme problemlerinin glokomun neden olduğu sinir hasarından kaynaklanması yıllar alabilir.

Tünel Vizyonu( Anlam Ayrılığı)

Tünel vizyonunda görme nispeten normal olabilir (veya olmayabilir), ancak sadece belirli bir yarıçap içinde olabilir. Tünel görüşlü bir kişi, 10 dereceden az bir koni dışında nesneleri göremez. Bu vizyon(görüş) bilişsel psikoloji açısından ele alındığında, yoğun stres anlarında yaşanan dikkat değişiminde, özellikle bir tehdit duygusu yaşandığında ortaya çıkmaktadır.

Kör İnsanlar Rüya Görüyor mu?

Kör olarak doğan bir insanın hayalleri vardır, fakat imgeleri görmez. Rüyalar sesler, dokunsal bilgiler, kokular, tatlar ve duygular içerebilir. Diğer, taraftan eğer bir kişi görüyorsa ve sonra kaybederse, rüyalar görüntüler içerebilir. Görme engelli (yasal olarak kör) insanlar hayallerini görürler. Rüyalardaki nesnelerin görünümü körlüğün türüne ve geçmişine bağlıdır. Çoğunlukla, rüyalardaki vizyon, kişinin yaşam boyunca sahip olduğu vizyon aralığı ile karşılaştırılabilir. Örneğin, renk körlüğü olan biri rüya görürken aniden yeni renkler görmez. Vizyonu zamanla bozulan bir kişi, önceki günlerin mükemmel netliğiyle hayal edebilir veya şu anki keskinliği hayal edebilir. Düzeltici lens takan görüşlü insanlar aynı deneyime sahiptir. Bir rüya mükemmel bir şekilde odaklanmış olabilir ya da olmayabilir. Bunların hepsi zamanla biriken deneyime dayanmaktadır. Kör olan ancak Charles Bonnet sendromundan gelen ışık ve renk parıltılarını algılayan biri bu deneyimleri rüyalara dahil edebilir.

Merakla, REM uykusunu karakterize eden hızlı göz hareketi, bazı kör insanlarda, rüyalarda görüntü görmeseler bile gerçekleşir. Hızlı göz hareketinin meydana gelmediği vakalar, bir kişi doğumdan beri kör olduğunda veya çok genç yaşta görme kaybında daha olasıdır.

Işığı Görsel Olmayan Şekilde Algılamak

Görüntü üreten bir vizyon türü olmasa da, tamamen kör olan bazı kişilerin ışığı görsel olarak algılamaması mümkündür. BUukonuda kanıtlar, Harvard lisansüstü öğrencisi Clyde Keeler tarafından yürütülen 1923 araştırma projesi ile elde edilmiştir. Keeler, gözlerinde retina fotoreseptörleri olmayan bir mutasyona sahip fareler yetiştirmiştir. Fareler görme için gerekli çubuk ve konilerden yoksun olsa da, göz bebekleri ışığa tepki vermiş ve gündüz-gece döngüleri tarafından belirlenen sirkadiyen ritimleri korumuşlardır. Seksen yıl sonra, bilim adamları fare ve insan gözlerinde kendinden ışığa duyarlı retinal ganglion hücreleri (ipRGC’ler) adı verilen özel hücreler keşfetmişlerdir. İpRGC’ler retinanın kendisinden ziyade, retinadan beyne sinyal ileten sinirlerde bulunur. Hücreler görmeye katkıda bulunmazken ışığı algılar. Bu nedenle, bir kişinin ışığı alabilen (görebilen veya edemeyen) en az bir gözü varsa, teorik olarak aydınlık ve karanlığı hissedebilir.

Özetlersek

Görme yetisini o yada bu sebepten dolayı kaybetmiş kişilerin ne yaşadıklarını anlamak için empati yapmak; onların duygu, düşünce ihtiyaçlarına daha duyarlı olmaya kesinlikle yardımcı olabilir. Bunun yanında körlüğü ve görme bozukluğunu tespit etmek ve önlemek için neler yapılabileceği konusunda bilgi sahibi olmak mevcut görüş seviyesini korumanın anahtarıdır. Ve bilindiği gibi, yardımcı teknolojilerde her geçen gün gelişmekte ve tamamen veya kısmi kör olan kişilerin hayatlarını kolaylaştırma da harika gelişmeler kaydedilmektedir.

Yaşaban teknolojik gelişmeler sayesinde gelecek on yılda, belki de bir gün, “ Kör insanlar ne görüyor?” sorusu daha net bir şekilde cevaplanabilecek ve bu konunun merak edilen sorular arasından silinmesine yardımcı olabilecektir.