Covid-19 Pandemisi
COVID-19 pandemisi dünyada neredeyse tüm sınır ve okyanusları aşarak, milyonlarca kişiye bulaştı, binlerce kişinin ölümüne neden oldu ve olmaya da devam ediyor. Bu salgın hali hazırda şu anda binlerce işyerinin kapanmasının ve milyonlarca kişinin işsiz kalmasının suçlusu olarak ekonomik ve kişisel kaosa sebep olmaya devam etmektedir.
Bu küresel enfeksiyonun yayılma düzeyi arttıkça, kriz yaratıcılık düzeyini de artırmaktadır. Salgın sürecinde, tüm ülkeler etkili bir aşı bulmak için çalışırken işyerlerinin güvenli bir şekilde yeniden açılması öncesi, doğru ve hızlı olarak hazırlanması için adeta küresel bir yarış başlatıldı. Aşılar ve testler önemlidir, ancak virüsle savaşacak tek alan elbette sadece bunlarla sınırlı değildir.
Bu acil tehdit karşısında, bilim adamları diğer tüm proje çalışmalarını erteleyerek kaynaklarını enfeksiyonu azaltmak ve yaşamları korumayı amaçlayan atılımlara yönlendiler. Bu çalışmaların başında hastalar için daha temiz, daha güvenli yerler sağlama çalışmaları gelirken, hastaları tedavi eden sağlık çalışanlarına yönelik zorlayıcı talepleri hafifleten araçlar konusunda da çalışmalar yapılmaktadır. COVID-19’un ilerlemesini durduracak sihirli bir silah elbette yoktur, ancak yapılacak küçük fakat yaratıcı çalışmalarla hayat kurtaracak çözümler bulunabilir.
İrlandalı Robot
Conor McGinn, Trinity College Dublin’de bir robotist ve profesör. McGinn ve Trinity’s Robotics and Innovation Lab’deki meslektaşları, robotların bakım evlerindeki yaşlanan bireylere en iyi nasıl yardımcı olabileceğini anlamaya odaklanmaktadırlar. Laboratuvarın ve spinoff şirketi Akara Robotics’in imza ürünü, temel işlevi yalnızlığı hafifleten 4 metrelik 7 inç uzunluğunda bir sosyal robot olan Stevie’dir. ABD, İngiltere ve diğer yerlerdeki denemelerde, robot bir bakımevinde hikayeler anlatmak, bingo numaraları aramak, şarkı söylemeye devam etmek, diğer moral ve topluluk oluşturma egzersizlerini programlamak için programlanmıştır.
Mühendis ekibi, hasta güvenliğini artırmak için robota hangi ek işlevlerin eklenebileceğini anlamak için bakım evi personeli ile yakın bir şekilde çalışmışlardır. Temmuz 2019’da, Wuhan, Çin’deki koronavirüs salgınının ilk raporlarından çok önce, ekip Stevie’nin de enfeksiyonları önleyebileceğini araştırmaya başlamıştır.
Ekibin Washington DC’deki Knollwood Askeri Emeklilik Topluluğu’nda uzun süredir devam eden bir ortaklığı vardır. Oradaki bir yönetmen, edinilmiş enfeksiyonların bakım evlerinde sağlığa yönelik en büyük tehditlerden biri olduğuna dikkat çekmektedir. Bunu göz önünde bulundurarak McGinn, robotun zararlı patojenleri öldürecek kadar güçlü olduğunu ama aynı zamanda kullanımı güvenli olacak bir ultraviyole ışık özelliği ile donatılıp donatılmayacağını tartışmak üzere Trinity’nin mikrobiyoloji bölümü araştırma görevlisi Michael Beckett’e görüşmeler yapmışlardır.
Michael Beckett, UV-C ışığı olarak da bilinen 200 ila 280 nanometre arasındaki dalga boylarında ultraviyole ışığın “DNA’nın şeklinin değişmesine neden olduğunu veya molekülere adeta makas gibi davranarak kestiği” açıklamasını yapmıştır. Bu ışık genetik materyali kesecek ve içinde küçük çentikler oluşturacaktır. Karmaşık organizmalar ve hatta bazı bakteriler bu küçük laserasyonları kendileri onarabilir. Fakat bakterilerden moleküler olarak çok daha basit olan virüslerin bunu yapma şansı yoktur. İncelendiğinde UV-C ışığı sağlık ortamlarında köklü bir dezenfektandır. Son 10 yılda, dünyanın dört bir yanındaki hastaneler, oda ve ekipmanları güçlü ışık patlamaları ile sterilize eden makineleri kullanmayı tercih etmektedirler. Fakat UV-C güneş yanığına ve cilt kanserine yol açan hücre mutasyonlarına neden olabileceğinden dolayı, insanların boş olduğu odalarda sadece güvenli ve etkili bir şekilde çalıştırılması gerekmektedir. Şu anda kullanımda olan çoğu makine bekleme odaları ve diğer yüksek trafikli alanlarda kullanılamamaktadır. Bu yüzden ortak kullanım alanlarında şu an için kullanımı pratik değildir.
Stevie robotunda zaten bağımsız olarak gezinmesini ve bir kişinin varlığını algıladığında durmasını sağlayan sensörler bulunmaktadır. Yakında hareket algıladığında otomatik olarak kapanan yönlendirilmiş bir ışık kaynağı yararlı bir özellik olabilir. Akara, Stevie’ye dezenfektan bir UV-C özelliği koyma fikrini ileri sürmüş, ancak sonunda robotun tasarımına entegre etmenin tatmin edici bir yolunu bulamadıklarında bu fikir uygulamaya alınamamıştır.
Ardından 29 Şubat’ta İrlanda Sağlık Hizmetleri Yöneticisi (HSE) ülkenin ilk yeni koronavirüs vakasını doğrulamış ve iki haftadan daha kısa sürede, Dublin hastanesindeki yaşlı bir kadın cavid-19 mağduru olmuştur. Akara ekibi, UV-C ışığının bir dezenfektan olarak ne kadar etkili olduğuna dair verilere sahiptir ve yoğun bir sağlık ortamında insanlarda etkili bir şekilde hareket edebilecek nispeten hafif, çevik bir robotun nasıl yapılacağı bilgisine sahiplerdir. McGinn, özerk bir UV-C donanımlı robot fikrini tekrar gözden geçirmeye değer bir zaman olduğuna kanaat getirmiştir.
Bu süreçten sonra ekip, Stevie için tasarladıkları navigasyon özelliklerini UV-C ışığıyla birleştirecek yeni bir robot için planlar yapmaya başlamış ve robotun antropomorfik özellikleri olmadan, insanlarla birlikte çalışması için tasarlamışlardır ve bu robota Violet ismini vermişlerdir.
Koronavirüs Mücadelesi
Makrodan Mikroya Robot Zamanı
Robotik biliminde yaygın bir deyiş vardır; bu robotların insanlar için çok kirli, donuk veya tehlikeli olan işler için robotların en iyi seçenek olduğudur. Koronavirüs salgını bu konuda bir ders kitabı olacak düzeyde iyi bir örektir. Violet, küresel salgının ön hatlarında veya yakınlarında konuşlandırılan hastanelerde dolaşacak ve sağlık çalışanlarına ve enfeksiyonu yayma riski çok düşük olan hastalara yardımcı olacak birçok robotdan biridir.
Çin’de, COVID-19’un Kasım ayında ortaya çıkması, robot teknolojilerini ön saflara taşımak için acele edilmesine neden olmuştur. Mart ayında, salgının merkez üssü Wuhan’daki bir hastane, robotların görev yaptığı, hastalara yiyecek sağlayan ve hayati belirtileri izleyen koronavirüs hastaları için yeni bir fırsat olmuştur. Geçtiğimiz ay 13 araştırmacıdan oluşan bir grup, Science Robotics dergisinde bir yazıda “Salgın hastalıklar arttıkça, robot biliminin potansiyel rolleri giderek daha açık hale geliyor” açıklamasını yapmıştır. Bu bağlamda robotların önemli bir fark yaratabileceği birkaç önemli alan seçmişler ve bu alanlar arasında UV ışığı kullanarak dezenfeksiyon yapmışlardır.
Araştırmacılar, bu robotların işgücü mobilizasyonu gerektiren ve temizlik personeline maruz kalma riskini artıran manuel dezenfeksiyon yerine, otonom veya uzaktan kumandalı dezenfeksiyon robotlarının daha uygun maliyetli, hızlı ve etkili dezenfeksiyon yapabileceğini düşünmektedirler. Makrodan mikro ölçeğe kadar yeni nesil robotlar, yüksek riskli alanlarda gezinerek, sürekli olarak dokunulan ve yüksek risk taşıyan yüzeyleri sterilize etmek için çalışabilirler.
Bunun yanında Akara robot temizleyicileri üzerinde çalışan tek şirket değildir. UVD Robots adında bir Danimarkalı şirket, salgının başlamasından bu yana Çin’e ve dünyanın başka yerlerine yüzlerce dezenfektan robotu göndermiştir. Çin ve ABD’deki diğer robot şirketleri, mevcut salgına yardımcı olmak için mevcut teknolojileri yeniden tasarlamaktadırlar. Shenzhen merkezli YouiBot’tan Keyman Guan BBC’ye verdiği demeçte , “Çin’deki herkes gibi, kendilerinin de yardım etmek için bir şeyler yapmaya çalıştıklarını ve genellikle lojistik için robot üreten şirketlerinin, şimdi dezenfektan bir robot üretimi yaptıklarını” bildirmiştir.
Oyunu bitir
Akara, Violet’i temizlenmesi zor olan banyolar, bekleme alanları, köşe ve toplu taşıma araçları gibi başka kalabalık alanlarda da çalışabilecek kadar portatif ve kompakt hale getirmeye odaklanmıştır. Ayrıca, ışığın arkasında koruyucu bir kalkan ve hareket algılayıcı sensörler vardır, böylece insanlar çalışırken bu alanı boşaltmak zorunda kalmazlar.
İrlanda’daki HSE’nin desteğiyle Violet ekibi, robotu kısa süre önce Dublin’in yaklaşık 60 mil batısındaki Midland Bölge Hastanesi Tullamore’de test etmişlerdir. Bu testlerde hastanenin aşırı yoğun olduğu bu dönemde CT taramasına ihtiyacı olan hastalara yetişmekı için odayı robot violet hazırlamıştır. Bir radyografinin odayı dezenfektan mendillerle temizlemesi 15 dakika sürmektedir ve daha sonra kimyasalların kuruması ve havadaki mikropların dağılması 30 ila 60 dakika almaktadır. Bu durum odanın sadece bir saatte yeni bir hasta için hazırlanması anlamına gelmektedir. Testlerde, bir Violet robot aynı işi 15 dakikada tamamlayabilmiştir ve bu demek oluyor ki; odaların hazırlanışında bu işlem dört kat zaman kazandırmıştır.
Akara, farklı ortamlarda test edilebilecek daha gelişmiş bir prototip oluşturmak için şimdi bütçe oluşturmaya çalışmaktadır. Tipik koşullar altında, böyle bir robotun hastane kullanımı için tasarlanması, test edilmesi ve onaylanması süreci yıllar olmasa bile aylar sürebilir. Fakat mevcut bu durumun beklemeye tahammülü yoktur. İnsanların sağlığını etkileyebilecek araçlar söz konusu olduğunda zaman çok önemlidir ve koronavirüs krizinin aciliyeti hızlı hareket etmenin hiç olmadığı kadar iyi planlanması anlamına gelmektedir.
Acil durum müdahalesinde rol alan herkesin bilmesi gereken bir nokta vardır. Acil durum yönetimi söz konusu olduğunda mükemmellik iyiliğin düşmanıdır. Hız mükemmelliği gölgede bırakmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün Sağlık Acil Durumları Programı genel müdürü epidemiyolog Michael Ryan, Mart ayında Ebola salgınlarını yönetme konusundaki önceki deneyiminden bahsederek “Herkes hatanın sonucundan korkuyor, ama en büyük hata hareket etmemek ve başarısızlık korkusuyla felç olmak. ” demiştir.
ABD’de ilk Ebola vakasının 2014 yılında bildirilmesinden birkaç hafta sonra, Ulusal Bilim Vakfı ve Beyaz Saray Bilim ve Teknoloji Politikası Ofisi, atıkların uzaklaştırılması, dekontaminasyon ve insan gibi görevlere yardımcı olmaları için robotların potansiyelini keşfetmek için bir dizi çalıştay başlatmıştır. Bu çalıştayda bu atıklar insanları hasta edebileceği için robotlar tarafında nasıl gömüleceği üzerinedir.
Umut edilmektedir ki; koronavirüs krizinden çıkarılan birçok ders olur. Bunlardan biri, barış zamanlarında inovasyonun gerekliliği olacak, böylece kriz başladığında doğru teknoloji kullanıma hazır olacaktır. Çünkü bilimin kesin gördüğü bir konu vardır ve o da giderek birbiriyle daha bağlantılı bir hal alan dünyada, küresel bir pandeminin tekrar olacağıdır.
Time.com
