Deja vu kavramı içinde bulunulan anı daha önce yaşamış olma hissi için kullanılıyor. Oldukça yaygın olan bu his, her 3 kişiden 2’si tarafından hayatlarının bir bölümünde muhakkak deneyimleniyor.
Deja vu’nun sıklığı yaşlandıkça azalıyor, ancak bunu yaşayan insanlar genellikle yılda bir kez deja vu’yu hissediyor.
İlginçtir ki; oldukça yaygın olan bu deneyimle ilgili yapılan araştırma sayısı hayli sınırlı. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar ışığında deja vu deneyiminin olası nedenleri 4 farklı kategoride toplandı. Aşağıda ayrıntılarını okuyacağınız bu kategoriler dikkat, hafıza, çift süreç ve nörolojik olarak açıklanıyor.
Deja vu’nun sıklığı yaşlandıkça azalıyor, ancak bunu yaşayan insanlar genellikle yılda bir kez deja vu’yu deneyimliyor.
Dikkat
Dikkatle ilgili açıklamalar, deja vu’nun aynı şeye ikinci kez ve daha yoğun bir dikkatle bakmaktan kaynaklanabileceğini ifade ediyor. Örneğin; tam evden çıkıp kapıyı kilitleyecekken duyduğunuz bir sesin bir saniyeliğine dikkatinizi dağıttığını düşünün. Ardından tekrar kapı kilidine yöneldiğinizde, gürültüden önce kapıya yaklaştığınız anı bilinçsizce hatırlar ve aynı anı iki kez yaşıyormuş gibi hissedersiniz.
Hafıza
Deja vu’nun hafıza ile ilgili olduğu düşüncesi, yeni edinilen deneyimin bir şekilde daha önceki yaşantılara benzerlik taşıdığını, ancak bu benzerliğin kaynağının ya da söz konusu geçmiş yaşantıların unutulduğu varsayımı üzerinden ilerliyor.
Bu görüş, bireyin gün içinde birçok şeyle karşılaştığını, fakat bunların hepsine dikkat etmediğini ifade ediyor. Dolayısıyla aynı şeylerle tekrar karşılaşılması, bunların pek bilincinde olmaksızın hatırlanmasına yol açıyor ve deja vu gerçekleşiyor.
Çift süreç teorisi
Bu teori, deja vu’nun eş zamanlı iki bilişsel sürecin arasındaki zaman uyumunun çok kısa bir süreliğine kaybolmasının bir sonucu olduğunu savunuyor. Bu iki bilişsel sürece hafıza ve algı örnek gösterilebilir.
Nörolojik nedenler
Nörolojik açıklamalar ise deja vu’nun duyu organlarıyla beyin arasındaki sinir iletimlerinde bir gecikme veya küçük bir lob kaynaklı nöbetin sonucu olabileceğini ifade ediyor.
Şimdiye kadar yapılan bu olası açıklamalara ek olarak deja vu’nun gençlerde daha çok görülmesi de hayli dikkat çeken bir konu. St. Andrews Üniversitesi’nden Dr. Akira O’Connor, bunun nedeninin kaslardaki seğirme gibi istem dışı olarak beynin hafızaya yanlış sinyaller göndermesi olabileceğini, demans ve epilepsi hastalarında dejavu’nun daha sık görülmesinin de bununla açıklanabileceğini ifade ediyor.
Kaynak:bbc.co.uk
psychologytoday.com
